"Bắt bệnh" chậm giải ngân vốn chương trình mục tiêu quốc gia

Theo báo cáo từ Bộ Tài chính, hết tháng 8/2024, vốn đầu tư công thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) giải ngân được trên 11.838 tỷ đồng, đạt 43,5% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (27.220 tỷ đồng). Ước đến hết tháng 9/2024 giải ngân được trên 15.054 tỷ đồng, đạt 55,31% kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao.

Về vốn sự nghiệp thực hiện các CTMTQG, đến hết tháng 8/2024 giải ngân được trên 5.217 tỷ đồng, đạt 13,7% tổng dự toán sử dụng trong năm (trên 38.192,7 tỷ đồng). Tỷ lệ giải ngân này đạt thấp. Do đó, với mục tiêu giải ngân đạt tối thiểu 95% khi kết thúc năm đang đè nặng lên vai các địa phương được giao nguồn vốn này.

Trong báo cáo của Bộ Tài chính trình Chính phủ đã chỉ ra những khó khăn, vướng mắc ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn thực hiện các CTMTQG. Theo Bộ Tài chính, hiện nay, việc triển khai các khâu từ phân bổ, giao kế hoạch thực hiện và giải ngân vốn tại các bộ, cơ quan trung ương và địa phương vẫn còn vướng mắc do một số các nguyên nhân.

Cụ thể, báo cáo nghiên cứu khả thi các CTMTQG được tổng hợp, báo cáo trên nền số liệu từ năm 2019, 2020. Vì vậy, khi thực hiện chương trình số đối tượng thụ hưởng chính sách đã giảm lớn dẫn đến nguồn vốn ngân sách trung ương bổ sung về không có đối tượng để thụ hưởng chính sách kéo theo tỷ lệ giải ngân vốn sự nghiệp đạt thấp. Đồng thời, các mô hình đa dạng hóa sinh kế, hỗ trợ phát triển sản xuất phần lớn mang tính thời vụ, tuy nhiên đến nay, nhiều mô hình vẫn chưa thể triển khai; việc chọn đối tượng hưởng lợi đáp ứng điều kiện theo quy định còn gặp khó khăn (như điều kiện kinh tế, lao động, cơ sở vật chất...) do có nhiều quy định trong văn bản hướng dẫn của cấp trung ương được điều chỉnh, bổ sung mới, địa phương lúng túng trong thực hiện.

Đồng thời, theo Bộ Tài chính, các địa phương còn tâm lý sợ sai, chưa quyết liệt trong thực hiện và giải ngân nguồn vốn của các CTMTQG, nhất là trong triển khai giải ngân nguồn vốn chi thường xuyên; chậm tổ chức triển khai thực hiện (chậm phân bổ kế hoạch vốn, giao dự toán; chậm lập, phê duyệt dự án đầu tư, đối tượng hỗ trợ).

Hơn nữa, Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 mới có hiệu lực và trong các tháng đầu năm 2024, Chính phủ mới ban hành nghị định hướng dẫn thi hành Luật Đấu thầu, một số thông tư hướng dẫn mới được ban hành kèm theo nên cũng ảnh hưởng đến việc triển khai thực hiện các gói thầu sau ngày 1/1/2024 và tiến độ thi công xây dựng công trình, tiến độ giải ngân vốn đối với các công trình/dự án khởi công mới năm 2024. Địa phương còn lúng túng khi áp dụng các quy định của Luật Đấu thầu mới, các gói mua sắm vật tư, nguyên vật liệu phải thực hiện đấu thầu trên hệ thống đấu thầu quốc gia nên mất nhiều thời gian hơn, trong khi giá nguyên vật liệu xây dựng biến động nhiều nên các dự án phải thực hiện điều chỉnh dự toán, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công xây dựng công trình và đến tiến độ giải ngân vốn.

Một số cơ chế chưa ban hành, dẫn đến vướng mắc trong thực hiện như: Quy định về đối tượng người có lao động thấp thực hiện hỗ trợ đào tạo nghề tại CTMTQG Giảm nghèo bền vững; đối tượng, nội dung thực hiện CTMQG Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đặc biệt, theo Bộ Tài chính, mặc dù Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 111/2024/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các CTMTQG, tuy nhiên, nhiều địa phương còn e dè trong việc thực hiện các cơ chế đặc thù như chậm ban hành Nghị quyết điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước (NSNN), điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn NSNN thực hiện các CTMTQG; chưa thực hiện thí điểm cơ chế phân cấp quản lý cho cấp huyện... Ngoài ra, còn một số bộ, cơ quan trung ương và địa phương chưa phân bổ hoặc phân bổ chưa hết nguồn vốn được giao.

Ông Dương Bá Đức - Vụ trưởng Vụ Đầu tư, Bộ Tài chính cho biết, với tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công thực hiện CTMTQG còn đang thấp đã ảnh hưởng rất lớn đến tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công chung của cả nước. Do đó, muốn tăng tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công phải tăng được tỷ lệ giải ngân vốn CTMTQG.

Để thực hiện được công việc này, ông Đức cho biết, Bộ Tài chính đang tiếp tục kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, cơ quan trung ương, địa phương thực hiện nghiêm túc, quyết liệt các nhiệm vụ, giải pháp để thúc đẩy giải ngân vốn theo đúng chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Trưởng ban chỉ đạo trung ương các CTMTQG giai đoạn 2021 - 2025.

Các chủ chương trình/dự án/tiểu dự án/nội dung thành phần (Ủy ban Dân tộc, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội...) và UBND kịp thời nắm bắt các khó khăn, vướng mắc trong tổ chức triển khai của địa phương để hướng dẫn, ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban bành cơ chế chính sách tạo hành lang pháp lý cho địa phương tổ chức triển khai thực hiện.

Đối với các bộ, cơ quan trung ương và địa phương chưa phân bổ hết kế hoạch vốn ngân sách trung ương năm 2024 ( (Phú Thọ, Bắc Giang, Lai Châu, Thái Bình, Quảng Nam, Bình Thuận, Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Lâm Đồng, Bình Phước), Bộ Tài chính cũng đề nghị khẩn trương hoàn thiện thủ tục, phân bổ vốn. Trường hợp đã phân bổ vốn, đề nghị gửi về Bộ Tài chính để tổng hợp.

Đồng thời, Bộ Tài chính cũng đề nghị các địa phương thực hiện bố trí vốn đối ứng ngân sách địa phương, rà soát và phân bổ vốn các CTMTQG theo đúng tỷ lệ vốn đối ứng ngân sách địa phương và mục tiêu, đối tượng, địa bàn, nội dung hỗ trợ, đảm bảo thực hiện theo đúng quy định tại các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và Nghị quyết số 111/2024/QH15 ngày 18/1/2024 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các CTMTQG./.