Giải phóng nguồn lực để Đông Nam Bộ bật tăng mạnh mẽ

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ sẽ đem đến những cơ hội mới, những giá trị mới cho vùng trong tương lai.

Trước thềm Hội nghị Điều phối vùng Đông Nam Bộ và Công bố quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 diễn ra tại Tây Ninh vào ngày 5/5/2024, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã có những chia sẻ về những điểm đột phá và ý nghĩa của bản quy hoạch này cho sự bứt phá của Đông Nam Bộ trong tương lai.

Sau giai đoạn tăng trưởng chậm lại, Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 có ý nghĩa như thế nào đối với tăng trưởng của vùng trong tương lai, thưa Bộ trưởng?

Tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân của các vùng đang có xu hướng chậm lại, thấp hơn tốc độ tăng trưởng bình quân của cả nước. Cùng với đó, đóng góp của vùng trong GDP của cả nước đang có xu hướng giảm. Khu vực Đông Nam Bộ cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức như tình trạng ùn tắc giao thông, thiếu cơ sở hạ tầng, ngập úng, ứng phó với biến đổi khí hậu... Trong khi các tiềm năng dư địa, lợi thế còn đang rất nhiều mà chúng ta chưa khai thác hết.

Chính vì vậy, bản quy hoạch như là một cơ sở quan trọng để tháo gỡ các điểm nghẽn và các nút thắt, khơi thông nguồn lực, để vùng Đông Nam Bộ phát triển mạnh mẽ; giống như một chiếc lò xo bị nén lại, nay được bung ra và phát triển hết sức mạnh mẽ, giải phóng nguồn lực rất lớn.

Theo tôi, bản quy hoạch có một số ý nghĩa như sau.

Trước hết, nó cụ thể hoá được Nghị quyết 24 của Bộ Chính trị về tầm nhìn phát triển vùng Đông Nam Bộ.

Thứ hai, nó tìm ra được những định hướng phát triển, không gian phát triển, động lực phát triển cho từng khu vực, từng địa phương hay từng các ngành lĩnh vực kinh tế.

Thứ ba, bản quy hoạch vùng nổi bật là hệ thống hạ tầng khung kết nối một cách đồng bộ hiện đại cho cả vùng. Đây là tiền đề phát triển vừa nhanh vừa bền vững vừa lâu dài cho cả đất nước.

Nói đến nội dung của quy hoạch lần này của vùng thì có thể tập trung vào 3 từ: đột phá, tiên phong và liên kết.

Về đột phá, chúng ta đột phá từ tư duy, tầm nhìn cho đến tổ chức thực hiện.

Về tiên phong, vùng Đông Nam Bộ phải tiên phong đi đầu trong năng động sáng tạo; đi đầu trong đổi mới và cải cách; đi đầu trong hình thành các lĩnh vực dẫn dắt và đóng góp cho đất nước, cho các vùng xung quanh; đi đầu trong khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo; đi đầu trong giáo dục đào tạo, phát triển văn hóa xã hội… Đấy là sức mạnh tiên phong của cả vùng này.

Về liên kết, tôi cho rằng giờ đây đã trở thành xu thế tất yếu. Chúng ta phải đặt vấn đề trong một liên kết vùng chặt chẽ để có thể hỗ trợ nhau, bổ sung nhau, liên kết với nhau để có thể cùng nhau khai thác tận dụng hết các lợi thế tiềm năng của nhau và đóng góp mang lại nhưng giá trị lớn hơn. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và trong các Nghị quyết gần đây của Bộ Chính trị đều nhấn mạnh về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc liên kết vùng.

Như Bộ trưởng đã nhấn mạnh, Vùng Đông Nam Bộ có vai trò đặc biệt với đất nước, lại là vùng rất năng động, sáng tạo. Vậy điều gì khiến Bộ trưởng trăn trở về bản quy hoạch này?

Quy hoạch lần này nhấn mạnh TP.HCM và Vùng Đông Bộ không chỉ là một vùng động lực, một cực tăng trưởng của cả nước mà chúng ta phải so sánh với các nước trong khu vực, trong châu Á và trên Thế giới; đúng tinh thần của Nghị quyết 24 của Bộ Chính trị.

TP.HCM sẽ là địa phương tạo đột phá về năng suất, sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Ngày 4/5/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 370/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Theo đó, Đông Nam Bộ phấn đấu tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2021 - 2030 đạt khoảng 8 - 9%/năm và 7,5%/năm giai đoạn 2031-2050.

Như vậy, chúng ta đã nâng tầm của quy hoạch lần này; xác định sứ mệnh mới của vùng cũng như TP.HCM là phải phát triển cao hơn, vượt bậc hơn và hoàn toàn có thể thực hiện được.

Như tôi đã nói, nếu lần này chúng ta có một cái quy hoạch tốt và vấn đề tổ chức thực hiện tốt, với những cơ chế chính sách đặc thù, với các phương thức huy động nguồn lực, đồng thời quyết tâm tổ chức thực hiện một cách chung sức đồng lòng của các địa phương trong vùng, cùng nhìn về một hướng, cùng nhìn về mục tiêu chung thì vùng Đông Nam Bộ sẽ phát triển rất mạnh mẽ.

Có thể nói, với những tư duy mới, tầm nhìn mới như vậy, chúng ta sẽ có những cơ hội mới và những giá trị mới.

Bộ trưởng có thể chia sẻ cụ thể hơn về đổi mới tư duy trong bản quy hoạch này?

Có nhiều cách đặt vấn đề về đổi mới tư duy, nhưng ở đây, góc tiếp cận cho Vùng Đông Nam Bộ là: Chúng ta có thể biến cái không thể thành cái có thể, luôn luôn phải tiên phong, luôn luôn phải đi đầu, cùng phát triển và vượt lên. Tôi cho rằng phải có tư duy như vậy mới phát triển mạnh mẽ được.

Trước đây thì TP.HCM, vùng Đông Nam Bộ luôn đi đầu cả nước về những mô hình kinh tế mới, thể chế mới, cơ chế mới, phương thức mới... Trong giai đoạn tới đây, đối với cơ chế mới có tính chất đặc thù, có tính chất vượt trội, chúng ta cũng nên dành cho khu vực này, dành cho Đông Nam Bộ, dành cho TP.HCM được áp dụng những cơ chế thật mạnh mẽ, thật tiên phong, đi đầu. Như vậy sẽ có những bước phát triển rất tốt.

Chúng ta đã có một bản quy hoạch với rất nhiều những tâm huyết, trọng tâm, đổi mới, đột phá; nhưng một điều quan trọng không kém là việc triển khai, thực hiện quy hoạch. Vậy theo ông, có những điều gì cần phải chú ý khi thực hiện bản quy hoạch này?

Thứ nhất, phải nâng cao nhận thức, vai trò của liên kết vùng, của quy hoạch vùng, tức là nói đến liên kết vùng thì chúng ta phải thống nhất trong nhận thức, rồi mới nói đến hành động.

Thứ hai, phải có cơ chế chính sách đặc thù, vượt trội cho vùng. Vừa qua chúng ta đã có cơ chế, chính sách đặc thù cho TP.HCM. Bây giờ phải xem còn cơ chế chính sách gì nữa giúp chúng ta có thể thực hiện các mục tiêu đề ra, cần nghiên cứu.

Hiện nay Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang cùng các Bộ, ngành, các địa phương nghiên cứu các cơ chế chính sách đặc thù cho cả vùng này, cũng như các vùng khác trong cả nước để có thể đề xuất những điểm phù hợp theo điều kiện đặc thù riêng, từ đó có thể phát huy được tiềm năng, thế mạnh của từng vùng và phát triển.

Thứ ba, hiện nay các vùng đặc biệt là Đông Nam Bộ phải có cơ chế huy động nguồn lực riêng. Nếu như chúng ta chỉ phụ thuộc vào ngân sách nhà nước thì rất khó hiện thực các mục tiêu đề ra vì nhu cầu đầu tư đang rất lớn. Chúng ta mạnh dạn đầu tư phát triển, tận dụng khai thác được các tiềm năng lợi thế, tận dụng các dư địa vĩ mô còn cho phép, đảm bảo an toàn, nhưng vẫn tạo được động lực phát triển.

Nếu chúng ta mạnh dạn đầu tư, miễn là đầu tư đúng, đầu tư hiệu quả để nền kinh tế phát triển thì tư duy này hết sức quan trọng. Một tư duy nữa là chúng ta cần phải tập trung vào phát triển để duy trì sự ổn định chứ không phải tập trung vào ổn định để phát triển. Chúng ta cũng cần phải chủ động phát triển tương lai tránh bị động. Để quy hoạch tốt chúng ta cần phải quyết tâm tổ chức thực hiện nhanh hơn, quyết liệt hơn, hiệu quả hơn thì sẽ đạt được nhưng mục tiêu và mong muốn mà chúng ta đề ra.

Theo Bộ trưởng, trong bản quy hoạch này vấn đề liên kết vùng được thể hiện hơn như thế nào?

Liên kết vùng có nhiều nội dung như liên kết hạ tầng, liên kết xã hội, liên kết về biến đổi khí hậu, liên kết về đào tạo, nguồn nhân lực. Tất cả những điều đó cần phải có tính liên kết hỗ trợ, bổ sung cho nhau thì chúng ta sẽ tận dụng khai thác được cơ hội thế mạnh của từng vùng địa phương hơn là chúng ta chỉ cát cứ và không có sự liên kết với nhau.

Ví dụ như Cảng hàng không Long Thành nếu hoàn thành sẽ hướng tới là trung tâm trung chuyển của khu vực và thế giới. Chúng ta cũng sẽ hình thành được một nền hậu cần bảo dưỡng sửa chữa, một nền kinh tế xoay quanh cảng hàng không đó.     Khi đó chúng ta nhìn nhận nó không chỉ là một sân bay chở khách đi khách đến mà còn hình thành một nền kinh tế xoay quanh nó để phục vụ cho hoạt động khai thác xuất nhập khẩu trong nước nhưng cũng có thể trở thành cảng trung chuyển trong tuyến đường vận chuyển quốc tế chúng ta hoàn toàn có thể liên kết nó với các cảng khác như Cái Mép - Thị Vải, nếu không thì sẽ rất khó khăn để bổ sung hỗ trợ không triệt tiêu nhau.

Sắp tới đây chúng ta cũng hình thành các vàng đai xoanh quanh vành đai 3 và 4 sẽ hình thành các khu đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ. Hay chúng ta đang hình thành các hành lang kinh tế như Hồ Chí Minh-Biên Hoà Vũng Tàu, các tuyến từ Sài Gòn xuống Cần Thơ, Cà Mau. Các tuyến này sẽ liên kết các tỉnh, các vùng xung quanh để cùng nhau phát triển.

Bản quy hoạch đặt trách nhiệm lớn cho những địa phương sẽ thực hiện bản quy hoạch này, trọng trách lớn với quốc gia, vươn tầm khu vực và quốc tế, Bộ trưởng có lời nào muốn chia sẻ với các địa phương?

Tôi muốn nói 2 ý. Thứ nhất, phải nhận thức được việc liên kết vùng là xu thế tất yếu, chúng ta phải liên kết với nhau để cùng nhau phát triển.

Thứ hai, phải tham gia tích cực, hiệu quả trong cơ chế hoạt động của hội đồng điều phối vùng. Những vấn đề lớn của vùng sẽ được thảo luận ở hội đồng điều phối vùng. Các địa phương cần tham gia tích cực, có những vấn đề từng địa phương không thể tự giải quyết được thì hội đồng điều phối vùng sẽ giải quyết, cao hơn nữa là các cấp có thẩm quyền nhưng phải thông qua hội đồng điều phối vùng.

Hoạt động này hết sức quan trọng, có quy chế, cơ chế, cùng nhau tích cực tham gia vào hoạt động điều phối vùng thì chắc chắn sẽ giải quyết được nhiều vấn đề của vùng trong thời gian tới.