Xây dựng cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia

Giai đoạn 2026 - 2030 là 5 năm cuối thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030, nên yêu cầu đặt ra phải có một tầm nhìn mới, tư duy mới, quan điểm phát triển mới cùng những giải pháp đột phá, quyết tâm cao để tăng trưởng nhanh và bền vững hơn. Từ đó, đưa nước ta bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc.

Triển khai thực hiện Nghị quyết số 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 8617/VPCP-CN, Bộ Công Thương đang xây dựng và hoàn thiện hồ sơ dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về các cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10 năm 2025). Tại Dự thảo Nghị quyết, Bộ Công Thương sẽ tập trung xây dựng các cơ chế, chính sách theo hướng cụ thể như sau:

Đánh giá về sự cần thiết ban hành Nghị quyết, Bộ Công Thương nêu rõ trong giai đoạn 2026-2030, nhu cầu điện dự kiến sẽ tiếp tục tăng cao nhằm phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội ở mức hai con số, khả năng cung ứng điện phụ thuộc rất nhiều vào việc phát triển các nguồn điện chạy nền (nhiệt điện than, điện khí LNG) và nguồn điện năng lượng tái tạo, đặc biệt là các nguồn điện tại khu vực miền Bắc.

Nghị quyết số 70-NQ/TW cũng đã đề ra mục tiêu đến năm 2030 phải bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia; cung cấp năng lượng đầy đủ, ổn định, chất lượng cao, giảm phát thải cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, nâng cao đời sống nhân dân, bảo vệ môi trường sinh thái. Do đó, nếu không tháo gỡ kịp thời sẽ có nguy cơ thiếu điện cho sản xuất và sinh hoạt của người dân, tác động lớn đến an ninh năng lượng và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng đã có Báo cáo về tình hình triển khai Điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII), báo cáo Thủ tướng Chính phủ về một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai các dự án nguồn điện, lưới điện; các điểm nghẽn, bất cập về chính sách hiện nay và đề xuất giải pháp trong thời gian tới.

Như vậy, để thể chế hóa các quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, khắc phục những tồn tại, hạn chế và kịp thời giải quyết các vấn đề mới của thực tiễn phát triển, việc ban hành Nghị quyết về các cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 là hết sức cần thiết.

Về phạm vi điều chỉnh, Nghị quyết quy định về một số cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, bao gồm: Quy hoạch phát triển điện lực, phương án phát triển mạng lưới cấp điện trong quy hoạch tỉnh; đầu tư xây dựng dự án điện lực; phát triển điện gió ngoài khơi; mua bán điện trực tiếp.

Nghị quyết sẽ áp dụng đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động điện lực, sử dụng điện hoặc có hoạt động khác liên quan đến điện lực tại Việt Nam. Cụ thể như sau:

Nội dung về quy hoạch phát triển điện lực, phương án phát triển mạng lưới cấp điện trong quy hoạch tỉnh: quy định về việc điều chỉnh quy hoạch một cách linh hoạt nhằm đáp ứng được nhu cầu thực tiễn cũng như khả thi trong quá trình thực hiện.

Về đầu tư xây dựng dự án điện lực, dự thảo Nghị quyết sẽ cắt giảm một số thủ tục chuẩn bị đầu tư dự án điện lực (từ giai đoạn quy hoạch đến khi khởi công xây dựng công trình như chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư,…). Các quy định nhằm cắt giảm thời gian thực hiện và chi phí tuân thủ của nhà đầu tư thực hiện dự án điện lực. Việc cắt giảm sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện và sớm đưa các dự án điện lực đưa vào vận hành trong giai đoạn 2026 – 2030.

Ngoài ra, dự thảo Nghị quyết cũng bổ sung một số cơ chế đặc thù áp dụng cho các dự án BOT điện nhằm đáp ứng được mong muốn của các nhà đầu tư và tăng tính hấp dẫn để thu hút được nguồn vốn từ các tổ chức tài chính quốc tế, các tổ chức tín dụng nước ngoài. Đồng thời, bổ sung quy định về cơ chế đặc thù vượt trội và tháo gỡ khó khăn cho các dự án nhiệt điện khí sử dụng khí LNG nhập khẩu, trong đó tập trung vào cơ chế sản lượng điện tối thiểu dài hạn và thời gian áp dụng.

Về phát triển điện gió ngoài khơi, dự thảo đưa ra một số nội dung gồm:

Làm rõ việc xử lý chi phí khảo sát, lập đề xuất chủ trương đầu tư khi cấp có thẩm quyền giao doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước thực hiện;

Quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư của UBND cấp tỉnh trên cơ sở vị trí điểm gom công suất. Đây là nội dung được định hướng xuyên suốt về việc phân cấp, phân quyền của Đảng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam với tinh thần: “Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” và các cơ quan Trung ương chỉ thực hiện xây dựng cơ chế, chính sách và thực hiện kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện ở địa phương”.

Quy định giao Bộ Công Thương có thẩm quyền công bố diện tích khảo sát, diện tích sử dụng cho dự án điện gió ngoài khơi;

Cơ chế giao nhiệm vụ cho một số doanh nghiệp lớn nhà nước, tư nhân có uy tín, thương hiệu, có thực lực để thực hiện nhiệm vụ phát triển điện gió ngoài khơi quy mô lớn gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ chủ quyền biển, đảo. Tuy nhiên, để được giao thực hiện nhiệm vụ, nhà đầu tư phải thực hiện nghĩa vụ bảo đảm đầu tư thực hiện dự án cao hơn quy định hiện hành nhằm chứng minh năng lực tài chính và sự nỗ lực của doanh nghiệp nhằm sớm đưa các dự án điện gió ngoài khơi vào vận hành đúng theo tiến độ của Quy hoạch điện VIII;

Một số cơ chế ưu đãi đặc thù, vượt trội cho các dự án điện gió ngoài khơi được chấp thuận chủ trương đầu tư và đưa vào vận hành sớm trong giai đoạn 2030 – 2035.

Thúc đẩy cơ chế mua bán điện trực tiếp

Dự thảo đưa ra các quy định để thúc đẩy và triển khai hiệu quả hơn cơ chế mua bán điện trực tiếp theo đúng tinh thần Nghị quyết số 70-NQ/TW về tập trung huy động mọi nguồn lực xã hội, khuyến khích mạnh mẽ khu vực tư nhân tham gia phát triển năng lượng. Cụ thể bao gồm định hướng các nội dung chính sau:

Mở rộng đối tượng áp dụng (bên mua điện);

Bỏ quy định về khung giá đối với trường hợp mua bán điện trực tiếp qua lưới điện kết nối riêng;

Quy định rõ hơn trách nhiệm của Bộ Công Thương trong việc quy định quy mô khách hàng sử dụng điện lớn khi tham gia cơ chế mua bán điện trực tiếp thông qua lưới điện kết nối riêng hoặc cơ chế mua bán điện trực tiếp thông qua lưới điện quốc gia.

Trên đây là một số khái lược về nội dung, định hướng trong dự thảo Nghị quyết của Quốc hội nhằm thể chế Nghị quyết 70. Các nội dung nêu trên cần được xem xét, đánh giá một cách kỹ lưỡng về tác động của chính sách, tính khả thi trong triển khai thực hiện và được các đại biểu Quốc hội đồng thuận, thông qua.

Bộ Công Thương rất hy vọng nếu Nghị quyết này được ban hành sẽ tạo một hành lang pháp lý thông thoáng, thúc đẩy phát triển các dự án nguồn điện, lưới điện nhanh chóng, đáp ứng được nhu cầu phụ tải của hệ thống điện trong bối cảnh đất nước đang vươn mình với mục tiêu tăng trưởng mỗi năm là hai con số giai đoạn 2026 – 2030.

(*) Ông Trần Hoài Trang - Phó Cục trưởng Cục Điện lực, Bộ Công Thương