Biến động cơ cấu nguồn thu của ngân hàng

Nhìn vào báo cáo tài chính của các ngân hàng có thể thấy hầu hết vẫn ghi nhận thu nhập chủ đạo từ hoạt động tín dụng. Tuy nhiên, tại nhiều nhà băng, đặc biệt khối tư nhân, lãi từ các hoạt động phi tín dụng tăng trưởng mạnh mẽ, vượt trội so với mảng tín dụng.

Thu ngoài lãi trở thành điểm sáng

Một trong những lý do khiến thu nhập lãi thuần không tăng tương xứng với tăng trưởng tín dụng là bởi chi phí đầu vào đang tăng nhanh hơn thu nhập, dẫn đến phần lãi thuần bị thu hẹp. Khi chi phí chiếm tỷ trọng cao, dù tín dụng tăng thì lợi nhuận từ hoạt động cho vay cũng không được cải thiện đáng kể.

Vì vậy, các ngân hàng tích cực khai thác các hoạt động phi tín dụng nhằm đa dạng hóa nguồn thu sinh lời và bù đắp phần nào sự sụt giảm biên lợi nhuận từ tín dụng.

Đơn cử, tại HDBank, thu nhập lãi thuần đạt 17.227 tỷ đồng, tăng 15,8% so cùng kỳ năm trước. Thu nhập ngoài lãi từ các hoạt động dịch vụ thanh toán, ngân hàng số, kinh doanh ngoại tệ... tăng mạnh ở mức 210% so với cùng kỳ.

VPBank là một trong những nhà băng có tỷ trọng đóng góp từ thu nhập ngoài lãi khá cao nhờ hệ sinh thái số đa tầng.

ABBank ghi nhận thu nhập lãi thuần tăng 21,1%, lãi thuần từ hoạt động dịch vụ tăng 202,1% so với cùng kỳ 2024. Tại SHB, thu nhập lãi thuần tăng 53%, trong khi thu nhập ngoài lãi tăng tới 163%. Hay MB, thu nhập lãi thuần tăng 22,8%, còn thu nhập ngoài lãi tăng 30%. PGBank có tổng thu nhập lãi thuần đạt 1.074 tỷ đồng, tăng 31,9%, thu ngoài lãi đạt 152 tỷ đồng, tăng trưởng hơn 100% so với cùng kỳ.

Thậm chí, tại nhiều nhà băng, thu nhập lãi thuần còn sụt giảm. Có thể kể đến ACB với thu nhập lãi thuần giảm 5,7%, song thu nhập ngoài lãi tăng mạnh gần 40%, nhờ đóng góp lớn từ mảng kinh doanh ngoại hối, kinh doanh chứng khoán đầu tư, thu hồi nợ xử lý rủi ro.

Tương tự, tại VIB, thu nhập lãi thuần 6 tháng đầu năm nay giảm hơn 11%, trong khi thu nhập ngoài lãi tăng gần 20%. Hay LPBank, thu nhập lãi thuần giảm 1,3%, trong khi thu nhập ngoài lãi tăng 17,3%.

Trong nửa đầu năm nay, nhiều ngân hàng ghi nhận lãi từ hoạt động kinh doanh khác tăng đột biến, thậm chí là tăng bằng lần, chủ yếu nhờ thu hồi nợ xử lý rủi ro tăng vọt.

Cụ thể, tại Techcombank, hầu hết hoạt động kinh doanh đều sụt giảm so với cùng kỳ năm 2024, riêng lãi thuần từ hoạt động khác tăng tới 3,1 lần so với cùng kỳ năm ngoái (hơn 66% lợi nhuận từ mảng này đến từ các khoản nợ đã xử lý rủi ro). Tại KienlongBank, lãi thuần từ hoạt động kinh doanh khác tăng gấp 3 lần so với cùng kỳ năm ngoái (riêng thu nợ khó đòi đã xử lý bằng dự phòng rủi ro tăng 2,8 lần). Con số này tại VPBank tăng 49%...

Bà Lê Thu Uyên, chuyên gia phân tích của Công ty Chứng khoán VPBank cho rằng, việc luật hóa Nghị quyết số 42/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng đang tạo ra bước ngoặt quan trọng trong việc xử lý tài sản bảo đảm, giúp các ngân hàng đẩy nhanh tốc độ thu hồi vốn. Điều này sẽ giúp nhiều ngân hàng tiếp tục tăng thu từ nợ khó đòi trong thời gian tới, đặc biệt là những ngân hàng có tỷ trọng tín dụng tiêu dùng lớn.

Trở thành mảng kinh doanh chiến lược

Hiện, thu nhập từ lãi vẫn chiếm 70 - 90% tổng thu nhập hoạt động của các ngân hàng, song thu nhập ngoài lãi ngày càng đóng vai trò quan trọng, với tốc độ tăng trưởng vượt trội. Nhiều ngân hàng coi đây là mảng kinh doanh chiến lược, thay vì có tính chất “phụ trợ” như giai đoạn trước.

Thực tế, gần đây, nhiều ngân hàng đã đẩy mạnh phát triển các sản phẩm dịch vụ phi tín dụng và có nguồn thu lớn hàng nghìn tỷ đồng khi khai thác các tiện ích từ ngân hàng số, thu phí thẻ thanh toán, phí thẻ tín dụng, ủy thác, tư vấn quản lý tài sản, thu nhập từ đầu tư chứng khoán, kinh doanh ngoại tệ... Điều này giúp các ngân hàng không lệ thuộc tín dụng, giảm thiểu rủi ro, cải thiện cơ cấu nguồn thu theo hướng bền vững.

Điển hình như Techcombank, Sacombank, VPBank, ACB, VietinBank, MB có tỷ trọng đóng góp từ thu nhập ngoài lãi khá cao nhờ hệ sinh thái số đa tầng, các nhà băng này đã tận dụng lợi thế của mình để tăng thu ngoài lãi.

Bên cạnh đó, trong vài năm trở lại đây, hàng loạt nhà băng cũng đẩy mạnh hoạt động mua bán - sáp nhập các công ty chứng khoán, bảo hiểm để tăng thị phần trong các lĩnh vực này, phá thế “độc canh” tín dụng. Năm 2024, một số công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng, như Công ty cổ phần Chứng khoán Kỹ thương (TCBS) đã đóng góp đáng kể (gần 20%) vào lợi nhuận của ngân hàng mẹ.

Mới nhất, PGBank đã thông qua chủ trương mua cổ phần công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ hoặc bảo hiểm để trở thành công ty con hoặc liên kết.

Trước đó, hàng loạt ngân hàng như Sacombank, MSB, SeABank, VPBank, TPBank cũng có động thái tương tự. Sacombank dự kiến đầu tư tối đa 1.500 tỷ đồng để sở hữu trên 50% một công ty chứng khoán.

MSB nhắm đến các công ty có vốn điều lệ 300–500 tỷ đồng để điều hành và tăng vốn khi cần. SeABank muốn sở hữu tối đa 100% Công ty Chứng khoán ASEAN trong năm 2025.

Tương tự, VPBank cũng thông qua kế hoạch sở hữu 100% một công ty quản lý quỹ. TPBank cũng đã mua lại gần như toàn bộ cổ phần Công ty quản lý quỹ Việt Cát (VFC)…

Bà Nguyễn Hà My, chuyên viên phân tích của Công ty VIS Rating cho rằng, trong bối cảnh hoạt động cho vay truyền thống đang chịu áp lực từ sự cạnh tranh gay gắt, biên lợi nhuận mỏng hơn và hạn mức tăng trưởng tín dụng vẫn đang được áp dụng, việc ngân hàng mở rộng kinh doanh chứng khoán để cải thiện khả năng sinh lời là dễ hiểu.

Huyền Anh