'Cuộc chơi tín dụng' bước vào thời kỳ phân hóa theo năng lực vốn

Mới đây, tại phiên họp Chính phủ tháng 7, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) bỏ giới hạn tăng trưởng tín dụng từ năm 2026, đồng thời xây dựng bộ tiêu chuẩn mới để hệ thống ngân hàng vận hành theo hướng hiệu quả, lành mạnh và bền vững.

"Bỏ giới hạn tốc độ trên đường cao tốc tài chính"

Theo đánh giá của các chuyên gia, đây là bước đi có tính đột phá trong điều hành chính sách tiền tệ, đặt dấu chấm hết cho cơ chế “quota tín dụng” đã được duy trì suốt nhiều năm nhằm kiểm soát dòng tiền và đảm bảo ổn định hệ thống. Mục tiêu là chuyển từ mô hình quản lý hành chính sang cơ chế thị trường, tạo thêm dư địa cho khu vực tư nhân tiếp cận vốn.

TS. Ngô Ngọc Quang, Giảng viên Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM ví von: “Room tín dụng giống như hạn chế tốc độ trên đường cao tốc. Chúng ta đang xây dựng cao tốc tài chính để hội nhập quốc tế, nhưng lại giới hạn tốc độ. Việc bỏ room thể hiện chuyển dịch từ quản lý hành chính sang cơ chế thị trường, tiến tới chuẩn Basel III và nâng hạng thị trường Việt Nam”.

Ông cho rằng có thể mở đường cho các ngân hàng lớn, đặc biệt là ngân hàng quốc doanh (gồm Agribank, BIDV, VietinBank và Vietcombank) đi trước để dẫn dắt thị trường.

Tuy nhiên, nhóm ngân hàng quốc doanh từ lâu đã luôn tiệm cận ngưỡng tỷ lệ an toàn vốn (CAR) tối thiểu, chỉ quanh ngưỡng 8–10%, khiến họ buộc phải kìm hãm tín dụng vào những tháng cuối năm.

"Cuộc chơi tín dụng" giai đoạn mới sẽ bước vào thời kỳ phân hóa theo năng lực vốn.

Theo chuyên gia phân tích, một phần nguyên nhân nằm ở quy mô tài sản quá lớn, trong khi khả năng tăng vốn lại bị ràng buộc do Nhà nước nắm cổ phần chi phối. Tăng trưởng tín dụng phục vụ nền kinh tế luôn cao, nhưng vốn chủ sở hữu lại không theo kịp, khiến CAR bị “bào mòn”.

Trong khi đó, một số ngân hàng cổ phần như Techcombank, VPBank, MB… luôn duy trì được tỷ lệ CAR ở mức cao, từ 12% đến 15%, vượt xa yêu cầu tối thiểu.

Do đó, khi trần tín dụng được tháo bỏ, những ngân hàng này sẽ có "bàn đạp" mạnh mẽ để bứt phá, tận dụng dư địa CAR để mở rộng thị phần. Trong khi đó, các ngân hàng quốc doanh với nền vốn cấp 1 hạn chế nếu muốn tiếp tục đà tăng trưởng tín dụng sẽ buộc phải tính đến phương án tăng vốn sớm.

Theo đánh giá các chuyên gia Công ty Chứng khoán SHS, ngân hàng nào có tỷ lệ CAR cao, năng lực kiểm soát rủi ro tốt, sẽ được mở rộng tín dụng nhiều hơn.

Đây là một sự phân bổ dựa theo năng lực thực chất, thay cho sự chia đều như trước. Trên thực tế, lãnh đạo NHNN đã từng xác nhận đang xây dựng lộ trình xóa bỏ trần tín dụng từ năm 2026, lấy CAR làm “kim chỉ nam” cho điều hành vĩ mô.

Điều đó đồng nghĩa, các ngân hàng muốn tăng trưởng tín dụng trong tương lai sẽ không thể chờ đợi NHNN “nới room” từng quý, mà phải chủ động nâng vốn, củng cố quản trị để tạo ra dư địa.

Không thể "bật van" tự do

Việc bỏ room tín dụng được các chuyên gia và ngân hàng ủng hộ, tuy nhiên vẫn còn những lo ngại về nguy cơ có thể làm tăng rủi ro nợ xấu, áp lực lạm phát, cạnh tranh không lành mạnh và khó khăn trong quản lý vĩ mô.

Ở góc độ ngân hàng, bà Phùng Thị Bình, Phó Tổng Giám đốc Agribank, cho rằng: “Ngay cả khi bỏ hạn mức, ngân hàng thương mại vẫn phải lập kế hoạch tín dụng phù hợp với năng lực tài chính, tuân thủ hàng loạt quy định về an toàn vốn, quản trị rủi ro theo Thông tư 41, 22, 13… Do đó, không có chuyện muốn tăng bao nhiêu cũng được”.

Trước lo ngại tăng trưởng tín dụng nhanh nếu được bỏ trần room, ông Nguyễn Hưng, Tổng giám đốc TPBank khẳng định, các ngân hàng đều phải quản trị duy trì tỷ lệ nợ xấu dưới ngưỡng quy định bằng cách kiểm soát rủi ro chặt chẽ và trích lập đầy đủ dự phòng.

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – ngân hàng cũng cho rằng việc loại bỏ room tín dụng không có nghĩa là cho phép tăng tổng nợ của nền kinh tế một cách thoải mái. Cần phải đảm bảo kiểm soát mức tăng trưởng tín dụng phù hợp, tránh gây lạm phát hoặc bất ổn vĩ mô.

Tương tự, một số chuyên gia cũng dự báo cơ quan quản lý sẽ có công cụ khác để quản lý, nhằm kiểm soát rủi ro. Trên thực tế, NHNN đã ban hành dự thảo Thông tư 14/2025/TT-NHNN quy định tỷ lệ CAR đối với ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, chính là bước đệm quan trọng, mở đường cho việc dỡ bỏ cơ chế phân bổ hạn mức tín dụng.

Nhóm phân tích Chứng khoán SHS đánh giá, thông tư đã thiết lập một hệ khung chặt chẽ về an toàn vốn – gồm CAR và các bộ đệm đi kèm. Do đó, buộc ngân hàng phải củng cố nền tảng vốn và cải thiện quản trị rủi ro. Khi đó, NHNN có thể điều hành tăng trưởng tín dụng dựa trên mức độ vững chắc về vốn, thay vì áp trần hành chính.

TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính, Học viện Tài chính cho rằng, để triển khai gỡ bỏ room tín dụng một cách hiệu quả phải có một lộ trình với những điều kiện cụ thể.

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là nợ xấu phải giảm về mức an toàn, không thể nới lỏng kiểm soát khi hệ thống còn nhiều yếu kém. Bên cạnh đó, cần xây dựng một hệ thống giám sát tài chính theo thời gian thực, áp dụng công nghệ thông tin, AI để có thể nhanh chóng phát hiện các sai phạm hoặc rủi ro của từng ngân hàng.

Một điều kiện quan trọng khác là cần phải có những chế tài mạnh mẽ, rõ ràng đối với các vi phạm, và phải chấp nhận quy luật của thị trường.

Thanh Hoa