CỔNG THÔNG TIN VÀ ĐẦU TƯ QUỐC TẾ
(TBTCO) - Mặc dù chứng kiến sự tăng trưởng rõ rệt, nhưng lượng phát hành trái phiếu xanh và trái phiếu bền vững của Việt Nam còn khá khiêm tốn. Theo các chuyên gia, Việt Nam đang có nhiều cơ hội để phát triển thị trường trái phiếu xanh, mở ra triển vọng tích cực cho thị trường tài chính bền vững.
Các diễn giả trao đổi tại hội thảo.
Ngày 29/5, Hội thảo “Tài chính Bền vững Việt Nam 2025” đã diễn ra tại Hà Nội, với sự tham gia của chuyên gia và đại diện FiinRatings, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước hướng đến trao đổi hoàn thiện khung pháp lý và áp dụng tiêu chuẩn môi trường - xã hội - quản trị (ESG) để thúc đẩy thị trường trái phiếu xanh Việt Nam.
Trái phiếu xanh thúc đẩy phát triển
Phát biểu tại hội thảo, ông Bertrand Jabouley - Giám đốc Tài chính bền vững khu vực châu Á - Thái Bình Dương của S&P Global Ratings cho biết, trong 5 năm qua, khu vực APEC đã phát hành tổng cộng 138 tỷ USD trái phiếu bền vững, chiếm tới 33% tổng lượng phát hành toàn cầu, trong đó khoảng 60% là trái phiếu xanh.
Trái phiếu xanh khẳng định vai trò tại Đông Nam Á
Theo ông Bertrand Jabouley - Giám đốc Tài chính bền vững khu vực châu Á - Thái Bình Dương của S&P Global Ratings, tài chính xanh Đông Nam Á ghi nhận điểm sáng nhờ đổi mới sản phẩm. Dù vậy, thị trường vẫn thiếu tính năng động và quy mô nhỏ so với tiềm năng, trong khi nhu cầu về các công cụ tài chính vừa hỗ trợ khử carbon vừa đảm bảo hiệu quả đầu tư ngày càng cấp thiết, nhất là tại các quốc gia có mức phát thải cao.
“Điều này không chỉ thể hiện sự mở rộng quy mô mà còn phản ánh sự đa dạng hóa sản phẩm tài chính bền vững, từ trái phiếu xã hội, trái phiếu chuyển đổi đến các công cụ liên kết bền vững. Đây là minh chứng cho sự đổi mới mạnh mẽ trong lĩnh vực tài chính khi thị trường không ngừng phát triển để đáp ứng nhu cầu toàn cầu về phát triển bền vững” – ông Bertrand Jabouley đánh giá.
Tại Việt Nam, thị trường trái phiếu nội địa đã tăng gần 3 lần trong 10 năm, từ 40 tỷ USD năm 2015 lên hơn 140 tỷ USD hiện nay. Tuy nhiên, so với các nền kinh tế phát triển trong khu vực như Nhật Bản hay Hàn Quốc, nơi thị trường trái phiếu chiếm hơn 100% GDP, quy mô này vẫn còn khiêm tốn.
“Tỷ trọng trái phiếu bền vững tại Việt Nam vẫn rất thấp, với lượng phát hành năm 2021 chỉ khoảng 1,2 tỷ USD và dự kiến đạt 15 tỷ USD vào năm 2025, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu. Tuy nhiên, năm 2024 đã chứng kiến sự tăng trưởng rõ rệt khi phát hành trái phiếu bền vững tại Việt Nam tăng gấp đôi so với năm trước, mở ra triển vọng phát triển tích cực trong tương lai gần”- chuyên gia của S&P Global Ratings nhận định.
Tiêu chuẩn quốc tế nâng cao ESG
Về mặt chính sách, ông Vũ Chí Dũng - Trưởng ban Pháp chế và Đối ngoại (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) cho biết, Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng trong xây dựng khung pháp lý cho trái phiếu xanh. Nghị định 153/2020/NĐ-CP, Nghị định 65/2022/NĐ-CP, Nghị định 08/2023/NĐ-CP của Chính phủ được xem là nền tảng pháp lý đầu tiên, tạo hành lang khá hoàn chỉnh cho phát hành và quản lý trái phiếu xanh.
Bộ Tài chính cũng đã ban hành các hướng dẫn chi tiết về phát hành, sử dụng vốn và báo cáo, nhằm đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của tổ chức phát hành. “Điều này tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư khi họ được cung cấp đầy đủ thông tin về việc vốn huy động có được sử dụng đúng mục đích xanh hay không, từ đó thu hút nguồn vốn bền vững cả trong và ngoài nước” - ông Dũng nhận định.
Bên cạnh đó, từ năm 2021, Bộ Tài chính đã ra mắt Sổ tay Hướng dẫn phát hành trái phiếu xanh dựa trên khung ASEAN, mở rộng cho cả trái phiếu liên kết bền vững. Việc áp dụng tiêu chuẩn ASEAN Green Bond Standards giúp Việt Nam hòa nhập với các chuẩn quốc tế, thu hút đầu tư nước ngoài, nhất là từ các định chế tài chính quan tâm tài chính xanh tại khu vực Đông Nam Á.
“Việc xây dựng tiêu chuẩn trong nước tương thích quốc tế không chỉ hỗ trợ các tổ chức phát hành nắm bắt quy trình mà còn giúp báo cáo chỉ số ESG - yếu tố ngày càng quan trọng để đánh giá chất lượng sản phẩm tài chính. Vì đặc thù từng ngành khác nhau, chuẩn hóa khung hướng dẫn sẽ giúp tăng minh bạch và khả năng tiếp cận vốn” - ông Dũng nhấn mạnh.
Một bước quan trọng trong quá trình phát hành trái phiếu xanh là sự đánh giá và xác nhận của bên thứ ba. Các tổ chức như FiinRatings đóng vai trò then chốt trong thẩm định khung trái phiếu xanh do tổ chức phát hành đề xuất, từ đó tăng độ tin cậy và thu hút nhà đầu tư yêu cầu tiêu chuẩn bền vững cao. Sự xác nhận này không chỉ nâng cao tỷ lệ thành công trong phát hành mà còn tạo đà phát triển bền vững cho thị trường.
Tuy nhiên, ông Vũ Chí Dũng cũng lưu ý rằng, mỗi đợt phát hành có đặc thù riêng về mục tiêu sử dụng vốn và chiến lược truyền thông, do đó bên cạnh khung pháp lý hoàn chỉnh, thị trường cần tăng cường sự linh hoạt trong vận dụng chính sách và thường xuyên cập nhật thông lệ quốc tế để hỗ trợ hiệu quả hơn cho các đợt phát hành.
“Khi hệ sinh thái tài chính xanh tại Việt Nam đang dần hình thành với các nhà phát hành tiềm năng và dịch vụ hỗ trợ ngày càng phát triển, việc chuẩn hóa các tiêu chí và mở rộng kết nối giữa các lĩnh vực kinh tế sẽ là nhân tố then chốt để thị trường trái phiếu xanh phát triển mạnh mẽ và bền vững” - ông Dũng cho biết.
Ngân hàng tiên phong trái phiếu xanh
Ông Nguyễn Tùng Anh - Giám đốc Dịch vụ Tài chính bền vững tại FiinRatings cho biết, trong năm qua, thị trường phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam đã ghi nhận nhiều hoạt động tích cực, minh chứng cho bước chuyển mình của tài chính bền vững trong nước. Ông Tùng Anh thông tin thêm, FiinRatings phối hợp với S&P Global Ratings đã cung cấp các đánh giá độc lập (Second Party Opinion - SPO) cho các tổ chức phát hành, trong đó S&P đánh giá hai ngân hàng phát hành trái phiếu xanh, còn FiinRatings tham gia sâu vào quá trình này với vai trò chuyên môn, góp phần nâng cao uy tín và chất lượng sản phẩm tài chính xanh.
Dù vậy, chuyên gia của FiinRatings cũng thẳng thắn nhìn nhận, năm 2025, thị trường trái phiếu xanh vẫn còn nhiều thách thức, trong đó có vấn đề là Việt Nam chưa ban hành bộ tiêu chí phân loại xanh (taxonomy) chính thức.
Tuy nhiên, với tầm nhìn dài hạn, chuyên gia lạc quan, khi taxonomy xanh được ban hành, thị trường trái phiếu xanh Việt Nam sẽ phát triển bài bản, minh bạch và hiệu quả hơn. Các ngân hàng trong nước được xem là lực lượng tiên phong, với kinh nghiệm tích lũy qua các dự án tài trợ xanh trước đó, có động lực và năng lực phát hành trái phiếu xanh trong tương lai gần.
“Ngân hàng sẽ mở rộng vai trò không chỉ trong các dự án xanh mà còn các khoản vay mang tính xã hội, tác động, chuyển đổi và bền vững nói chung, góp phần xây dựng hệ sinh thái tài chính phát triển hài hòa giữa lợi nhuận và giá trị bền vững trong dài hạn” - chuyên gia từ FiinRatings kỳ vọng.
Trái phiếu xanh cần cơ chế hỗ trợ
Theo ông Vũ Chí Dũng - Trưởng Ban Pháp chế và Đối ngoại, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, chi phí là rào cản lớn trong quá trình phát hành trái phiếu xanh. Không chỉ bao gồm các chi phí giống trái phiếu thông thường, doanh nghiệp còn phải chi thêm để xây dựng khuôn khổ phát hành theo chuẩn quốc tế, thuê đơn vị thẩm định độc lập nhằm được công nhận là "xanh".
Ngoài chi phí ban đầu, doanh nghiệp còn gánh thêm chi phí hậu phát hành như báo cáo định kỳ, minh bạch thông tin và đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích. Áp lực duy trì khuôn khổ xanh kéo dài trong suốt vòng đời trái phiếu, làm tăng gánh nặng tài chính.
Do đó, theo ông Vũ Chí Dũng, việc thiết lập cơ chế khuyến khích là rất cần thiết để hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi thị trường còn mới và chưa đủ lớn để tạo lợi thế quy mô.
