'Khoảng trống quý giá' của chính sách tiền tệ

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8 (ngày 6/9), Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đoàn Thái Sơn đã cảnh báo rằng lạm phát cơ bản hiện duy trì trên ngưỡng 3% – mức được xem là “ngưỡng rủi ro” trong điều hành chính sách tiền tệ.

Ông nhấn mạnh, nếu lạm phát tiếp tục tăng, cơ quan quản lý cần có các biện pháp điều hành đón đầu, không thể chủ quan chờ đợi. Bởi khi lạm phát vượt ngưỡng, việc kéo xuống trở lại sẽ rất tốn kém và gây xáo trộn lớn cho nền kinh tế.

Rõ ràng, Việt Nam đang đối diện với một "cuộc chiến kép" về lạm phát: áp lực từ nội tại nền kinh tế (tổng cầu gia tăng, tín dụng mở rộng, điều chỉnh giá dịch vụ công) và yếu tố bên ngoài (giá dầu, tỷ giá USD/VND, biến động thị trường quốc tế).

Cụ thể, năm 2025, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3–8,5%, đồng nghĩa với việc phải huy động mọi nguồn lực để kích thích sản xuất, đầu tư và tiêu dùng. Giải ngân vốn đầu tư công được thúc đẩy mạnh mẽ, trong khi lãi suất cho vay tiếp tục giảm nhẹ để hỗ trợ doanh nghiệp.

Tín dụng toàn nền kinh tế đến cuối tháng 8 đã tăng hơn 11% so với cuối năm 2024, mức cao nhất trong nhiều năm. Nếu xu hướng này tiếp diễn, tổng cầu có thể vượt quá khả năng cung ứng, dẫn tới lạm phát do cầu kéo.

Theo TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế – Tài chính, trong bối cảnh phục hồi mạnh mẽ, tổng cầu tăng nhanh là bình thường. Tuy nhiên, nếu không kiểm soát được tốc độ tín dụng, rủi ro lạm phát từ phía cầu sẽ lớn dần, đặc biệt khi giá dịch vụ công cũng đồng thời điều chỉnh tăng.

Song song với cầu kéo, lạm phát còn bị thúc đẩy bởi chi phí đầu vào do Việt Nam nhập khẩu phần lớn nguyên, nhiên vật liệu sản xuất. Giá dầu thế giới biến động tác động trực tiếp đến giá xăng dầu trong nước, kéo theo chi phí vận tải và sản xuất.

Cùng với đó, việc điều chỉnh dịch vụ công như giá điện sinh hoạt tăng 1,01% trong tháng 8; học phí và giá dịch vụ y tế cũng được nhiều địa phương điều chỉnh theo lộ trình. Đây là các yếu tố “chi phí đẩy” khó tránh.

Ngoài ra, khi VND giảm giá so với USD, chi phí nhập khẩu tăng, tạo ra hiện tượng “lạm phát nhập khẩu”. Doanh nghiệp buộc phải nâng giá bán để bảo toàn lợi nhuận, đẩy mặt bằng giá chung tăng lên.

PGS.TS. Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng VESS nhấn mạnh: “Điều hành tỷ giá sẽ là yếu tố then chốt trong kiểm soát lạm phát những tháng tới. Nếu để VND mất giá mạnh, áp lực nhập khẩu lạm phát sẽ rất lớn, đặc biệt khi Việt Nam phụ thuộc nhiều vào đầu vào từ bên ngoài.”

Trong bối cảnh trên, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đối diện một “thế khó” kinh điển. Nếu giữ lãi suất thấp để hỗ trợ tăng trưởng, tín dụng và tổng cầu có thể tăng quá nóng, đẩy lạm phát vượt mục tiêu. Nếu nâng lãi suất để kiềm chế lạm phát và ổn định tỷ giá, động lực phục hồi của nền kinh tế có thể chậm lại, ảnh hưởng đến doanh nghiệp và việc làm.

Hiện NHNN duy trì lãi suất tái cấp vốn 4,5%/năm, lãi suất chiết khấu 3%/năm. Các ngân hàng thương mại cũng đang giảm nhẹ lãi suất cho vay. Tuy nhiên, dư địa nới lỏng không còn nhiều nếu lạm phát tiếp tục tăng.

Một yếu tố thuận lợi là chính sách tiền tệ Mỹ. Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã ba lần hạ lãi suất trong năm 2024 và dự kiến tiếp tục cắt giảm trong năm 2025, với kỳ vọng gần nhất vào tháng 9 (dự kiến cuộc họp diễn ra ngày 19/9). Điều này làm đồng USD suy yếu, giảm áp lực lên VND.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu đánh giá: “Đây là khoảng trống chính sách quý giá để NHNN duy trì lãi suất thấp hỗ trợ tăng trưởng, mà không phải quá lo ngại tỷ giá.”

Trong báo cáo vĩ mô mới công bố, Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS), dự báo lạm phát bình quân năm 2025 dao động 3,7 – 4,1%. Cả năm 2025, đồng nội tệ có thể giảm khoảng 5%.

VCBS kỳ vọng thị trường ngoại hối sẽ tích cực hơn vào cuối năm, khi Fed hạ lãi suất và căng thẳng thương mại giảm. Mặt bằng lãi suất huy động hiện vẫn thấp, dù có thể nhích tăng nhẹ tại một số ngân hàng. Lãi suất cho vay được dự báo duy trì ở mức thấp, tiếp tục hỗ trợ sản xuất – kinh doanh.

Trong bối cảnh hiện tại, lời khuyên đưa ra cho doanh nghiệp là chủ động phòng ngừa rủi ro tỷ giá bằng hợp đồng kỳ hạn, hoán đổi ngoại tệ; đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu; kiểm soát chi phí vận hành.