Luân chuyển dòng vốn tới doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ qua kênh số

(KTSG Online) – Cho vay tín chấp trực tuyến một bước tiến quan trọng trong số hóa tài chính, mang lại nhiều lợi ích và tăng khả năng tiếp cận tài chính cho doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Nhưng để hình thức này thực sự phát huy hiệu quả, cần điều chỉnh đồng bộ về pháp lý và quản lý Nhà nước, chiến lược đầu tư cơ sở hạ tầng và ứng công nghệ trong hoạt động cho vay.

Vị thế “thấp cổ, bé họng” của SME

Doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) chiếm 95% tổng số doanh nghiệp cả nước tính tới cuối tháng 7-2025, tương ứng 867.000 doanh nghiệp. Trong đó, hơn 90% có quy mô nhỏ hoặc siêu nhỏ, với mức vốn điều lệ dưới 10 tỉ đồng.

Với các đặc trưng, gồm vốn mỏng, lao động ít, sức cạnh tranh yếu, đóng góp của nhóm này vào nền kinh tế rất hạn chế, với doanh thu dưới 20% và tổng kim ngạch xuất nhập khẩu dưới 10%, theo thông tin từ FiinGroup. Trong khi nhu cầu về vốn, với nhóm này, không dừng ở mức nhu cầu thiết yếu, mà là yếu tố sống còn xuyên suốt quá trình hoạt động.

Tuy nhiên, việc tiếp cận vốn của phần lớn SME rất khó khăn, với tỷ lệ doanh nghiệp SME được tiếp cận vốn vay chỉ khoảng 9,3%, thấp hơn nhiều so với mức 56,1% của doanh nghiệp lớn. Điều này cho thấy khoảng trống lớn về mặt tiếp cận tài chính với SME, ảnh hưởng tới khả năng tồn tại và phát triển, theo FiinGroup.

Là chủ doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ (startup) và từng vay vốn ngân hàng, Nguyễn Hoàng Long, Chủ tịch HĐQT TreOTek - một startup về công nghệ xanh, đánh giá khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng của doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ hiện hiện rất thấp, chủ yếu do hạn chế về tài sản thế chấp. Để giải quyết tình huống, các cổ đông và thành viên doanh nghiệp phải mang tài sản cá nhân đi thế chấp - tức “phá hạn” trách nhiệm tại định nghĩa về doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn, khiến họ chịu nhiều trách nhiệm hơn với phần đóng góp vào doanh nghiệp.

Bổ sung, ông Trần Nam Thắng, Giám đốc kinh doanh, Công ty công nghệ Tex Việt Nam, cho biết khó khăn của doanh nghiệp công nghệ nằm ở đặc thù không có nhiều tài sản hữu hình, mà tài sản chủ yếu là con người và chất xám. “Với những dự án lớn, doanh nghiệp phải chứng minh được nguồn lực hữu hình nên không dễ dàng để thắng được những dự án lớn, do đó, doanh nghiệp phải hợp tác đơn vị lớn hơn", ông Thắng nói.

Đứng trước khó khăn, những đại diện doanh nghiệp như ông Long và ông Thắng mong muốn các đơn vị cho vay vốn, như ngân hàng, sẽ có giải pháp linh hoạt, phù hợp để hỗ trợ các doanh nghiệp. Đồng thời, thị trường tín dụng sẽ có những đổi mới theo hướng mở, tạo ra cơ hội vay tín chấp cho doanh nghiệp SME, như với cá nhân.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Vân Anh, Phó Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn và chuyển giao công nghệ Tiên Tiến, cho biết một trong những trăn trở lớn nhất của doanh nghiệp là khi ngân hàng chưa hỗ trợ vay tín chấp, buộc doanh nghiệp phải chứng minh bằng năng lực tài chính. Do đó, bà kiến nghị ngân hàng đưa ra phương án duyệt cho vay dựa trên báo cáo tài chính của doanh nghiệp đã được kiểm toán và doanh nghiệp có lịch sử tốt để trao cơ hội cho doanh nghiệp SME.

Dữ liệu và công nghệ - cánh cửa đưa SME sang trang mới

Những trăn trở về vốn trong nhiều năm của doanh nghiệp phần nào đã chạm tới đội ngũ lãnh đạo cấp cao nhất. Theo đó, tại Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, Bộ Chính trị yêu cầu các ngân hàng thương mại mở rộng hoạt động cấp tín dụng tín chấp cho các doanh nghiệp dựa trên cơ sở quản lý được dòng tiền của doanh nghiệp.

Cụ thể, ngân hàng có thể xác lập hạn mức vay dựa trên báo cáo kết quả kinh doanh, tờ khai thuế giá trị gia tăng (GTGT) và hóa đơn điện tử. Ngoài ra, nhờ kết nối API dữ liệu giữa hệ thống ngân hàng, công ty cung cấp phần mềm kế toán, cơ quan thuế và Trung tâm Thông tin tín dụng (CIC), quá trình xác minh dữ liệu và đánh giá độ tin cậy khách hàng được thực hiện ngay lập tức, giúp ngân hàng giảm gần một nửa chi phí nhân sự cho khâu thẩm định.

Sau khi chính sách trên có hiệ lực, BIDV, Techcombank, MB Bank đã đã phối hợp cùng MISA cho ra mắt giải pháp vay vốn nhanh chóng và linh hoạt trên nền tảng MISA Lending. Theo đó, các SME đang sử dụng phần mềm kế toán MISA chỉ cần thực hiện thao tác kết nối vay vốn, hệ thống sẽ tự động thu thập dữ liệu ba năm báo cáo tài chính, dòng tiền và hóa đơn điện tử, sau đó phân tích bằng mô hình AI Scoring và đặc biệt là toàn bộ quá trình sơ duyệt hồ sơ hoàn toàn tự động, thực hiện hoàn toàn trên nền tảng số.

Bà Nguyễn Thị Ngoan, Giám đốc tài chính, Công ty MISA, cho biết giải pháp này cho phép số hóa hoàn toàn quy trình, không cần hồ sơ giấy và thực hiện 100% trực tuyến. Việc giải ngân diễn ra trong vòng 24 giờ, thay vì kéo dài nhiều tuần như hình thức vay truyền thống. Còn tài sản bảo đảm được thay thế bằng đánh giá dựa trên dữ liệu số.

Kết quả, tỷ lệ vay thành công đạt 30%, cao hơn 10 lần so với quy trình truyền thống.

Tuy nhiên, hoạt động vay tín chấp trực tuyến, muốn bảo đảm an hoàn và hiệu quả, phải dựa trên nhiều dữ liệu như: dữ liệu tĩnh (lịch sử tín dụng, CIC; báo cáo thuế; nghĩa vụ tài chính); dữ liệu động (dòng tiền hàng ngày; hóa đơn điện tử; dữ liệu kế toán, nhân sự).

“Việc kết hợp giữa dữ liệu tĩnh và động, giúp cho ngân hàng chấm điểm tín dụng minh bạch, đánh giá chính xác hơn và giảm thiểu rủi ro nợ xấu”, bà Ngoan nói tại hội thảo “Thanh toán xuyên biên giới và vay vốn trực tuyến: Tiện ích số cho kinh doanh và tiêu dùng” vào ngày 11-9.

Đồng quan điểm, PGS. TS Đặng Ngọc Đức, Viện trưởng Viện Công nghệ Tài chính, Trường Đại học Đại Nam, cho rằng hình thức cho vay tín chấp trực tuyến là bước tiến quan trọng trong quá trình số hóa tài chính, giúp tăng khả năng tiếp cận tài chính. Nhưng để hình thức này phát triển bền vững, cần điều chỉnh đồng bộ về pháp lý và quản lý Nhà nước, chiến lược đầu tư cơ sở hạ tầng và ứng công nghệ trong hoạt động cho vay.

Theo đó, cần ưu tiên hoàn thiện hành lang pháp lý và thúc đẩy cơ chế thử nghiệm có kiểm soát. Đồng thời, bổ sung các quy định liên quan đến hợp đồng điện tử, xác thực khách hàng, lưu trữ dữ liệu, xử lý tranh chấp và bảo vệ thông tin cá nhân.

Với các ngân hàng, nâng cấp hệ thống core banking, tích hợp AI, Big Data, Machine Learning, Blockchain, AI và IoT để tự động hóa quy trình xét duyệt, quản lý rủi ro và cá nhân hóa sản phẩm vay.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Hoàng Long cho rằng bên cạnh việc phát triển mô hình cho vay tín chấp, các ngân hàng cần tư vấn, giúp doanh nghiệp xây dựng kế hoạch kinh doanh bài bản, có tính khả thi cao. Điều này là nền tảng để đánh giá điểm tín dụng, làm căn cứ cho vay, thay vì để doanh nghiệp mang tài sản cá nhân ra thế chấp.

"Khi ngân hàng còn dè dặt về năng lực của doanh nghiệp, tại sao không liên kết với một số cơ quan chức năng để cùng thể thẩm định doanh nghiệp, từ đó, ngân hàng có thể giảm thiểu rủi ro khi cho vay vốn với những doanh nghiệp này?", ông Long nêu vấn đề.