Ngành nước sạch 'khát' 1,6 tỷ USD để phát triển kinh tế tuần hoàn

Phát biểu tại buổi khai mạc Triển lãm và Hội thảo quốc tế lần thứ 16 về ngành cấp thoát nước, công nghệ lọc nước và xử lý nước thải tại Việt Nam (Vietwater 2025), GS.TS. Nguyễn Văn Phước, Chủ tịch Hội Nước và Môi trường TP.HCM cho biết, cách tiếp cận "khai thác - sử dụng - thải bỏ" truyền thống đã không còn phù hợp với ngành nước của Việt Nam nói chung và khu vực phía Nam nói riêng.

"Chúng ta đang đứng trước một nghịch lý nghiệt ngã: nguồn cung nước chính thì hữu hạn và ngày càng suy thoái, trong khi nhu cầu cho các mục tiêu chiến lược lại không ngừng tăng cao. Ngay tại Vùng siêu đô thị TP.HCM, "mạch máu" của hệ thống sông Đồng Nai - Sài Gòn đang phải chịu những áp lực nặng nề.

Từ ô nhiễm nguồn nước ngày càng suy giảm, lưu lượng sụt giảm vào mùa khô, cho đến tình trạng xâm nhập mặn ngày một lấn sâu, đe dọa trực tiếp các điểm lấy nước thô. Trong khi đó, nhu cầu nước cho một siêu đô thị dịch vụ như TP.HCM, gồm một thủ phủ công nghiệp Bình Dương (cũ), và trung tâm logistics - năng lượng như Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) đang trở nên khổng lồ và cấp bách hơn bao giờ hết.

Những thách thức đó lại càng trở nên trầm trọng hơn dưới tác động cộng hưởng của biến đổi khí hậu. Những trận mưa cực đoan, những đợt triều cường lịch sử gây ngập úng đô thị , những mùa khô hạn gay gắt kéo dài, đó không còn là dự báo, mà là thực tại mà chúng ta phải đối mặt", ông Phước nói.

Theo lãnh đạo Hội Nước và Môi trường TP.HCM, ngành nước cần một cuộc cách mạng trong tư duy và hành động. Và câu trả lời, lời giải bắt buộc cho bài toán này, chính là kinh tế tuần hoàn.

"Đó là con đường tất yếu để tồn tại và phát triển bền vững. Đó là sự chuyển đổi căn bản trong nhận thức: xem nước đã qua sử dụng và các thành phần trong đó là nguồn tài nguyên quý giá cần được thu hồi, tái chế và tái sử dụng.

Nước thải được biến thành tài nguyên. Nước thải công nghiệp của Bình Dương (cũ), sau xử lý, phải trở thành nguồn cấp cho chính các khu công nghiệp. Nước thải sinh hoạt của TP.HCM phải là nguồn tưới cho nông nghiệp đô thị, cho công viên cây xanh. Chúng ta thu hồi được năng lượng từ bùn thải để tự chủ về điện năng cho các nhà máy xử lý. Chúng ta thu hồi được dinh dưỡng như phốt pho và nitơ để sản xuất phân bón, trả lại sự màu mỡ cho đất đai. Chúng ta giảm thiểu thất thoát nước bằng những công nghệ quản lý thông minh nhất, bằng trí tuệ nhân tạo để phát hiện sớm từng điểm rò rỉ", ông Phước nhận định.

Trong khi đó, đại diện ban tổ chức Vietwater 2025, ông Ben Wong, Tổng Giám đốc Informa Market Việt Nam cho biết, Việt Nam tiếp tục phải đối mặt với những thách thức cấp bách liên quan đến nước - từ ngập lụt đô thị và khan hiếm nước đến xâm nhập mặn và quản lý nước thải công nghiệp.

"Hội nghị quốc tế với chủ đề "Quản trị Nước Bền vững trong Kỷ nguyên Mới", sẽ tạo tiền đề cho các cuộc đối thoại cấp khu vực về Nước có ý nghĩa và chia sẻ kinh nghiệm để định hướng Kỷ nguyên Nước Mới.

Cùng nhau, chúng ta hình dung một Việt Nam với nguồn tài nguyên nước được quản lý bền vững, nước sạch có thể tiếp cận với tất cả mọi người và tăng trưởng công nghiệp đi đôi với bảo vệ môi trường. Tầm nhìn này đòi hỏi nỗ lực chung của tất cả mọi người", ông Ben Wong nói.

Theo báo cáo Vietnam’s Sector Spotlight Series của FiinRatings, thị trường nước sạch Việt Nam đang ghi nhận nhiều điểm sáng. Trong 10 năm qua, lượng nước sạch thương mại tăng trưởng bình quân 6,3% mỗi năm và được dự báo sẽ tiếp tục tăng 5 – 7% mỗi năm đến năm 2030, nhờ nhu cầu ngày càng cao từ hộ gia đình, công nghiệp và thương mại.

Bên cạnh đó, ngành nước sạch cần khoảng 38.000 tỷ đồng (tương đương 1,6 tỷ USD) vốn đầu tư đến năm 2030, huy động từ cả khu vực công lẫn tư nhân. Các công cụ tài chính xanh, đặc biệt là trái phiếu xanh (Green Bonds), đang được coi là giải pháp bền vững để đáp ứng nhu cầu vốn dài hạn, đồng thời thúc đẩy các dự án hạ tầng nước thân thiện môi trường.

Đáng chú ý, hiệu quả vận hành của ngành vẫn duy trì ổn định với rủi ro tài chính thấp: nhờ cơ chế giá điều tiết và đặc thù độc quyền tự nhiên, các nhà máy nước quy mô lớn tại các trung tâm kinh tế và khu công nghiệp đảm bảo biên lợi nhuận vững chắc, với tỷ lệ nợ/EBITDA trung bình khoảng 2,5 lần trong năm 2023 – phản ánh mức độ an toàn tài chính đáng tin cậy.