Xu hướng M&A: Nỗi lo “bán mình” nhường sân chơi cho nhà đầu tư ngoại

Bên cạnh nguồn lực FDI, nội lực của các doanh nghiệp sản xuất chính là xương sống cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Trong đó, ngành sản xuất hàng tiêu dùng và ngành bán lẻ luôn đóng vai trò trọng yếu trong đặc thù phát triển của các nước đang phát triển như Việt Nam hiện nay. Hai lĩnh vực này tạo ra việc làm, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, tạo ra chuỗi cung ứng và khuyến khích sáng tạo và đổi mới. Các ngành này đóng góp quan trọng vào sự phát triển và sự thịnh vượng của cộng đồng doanh nghiệp và nền kinh tế nói chung.

Với dân số đông, tương đối trẻ và thị trường có sức mua tiêu dùng sôi động, cùng với đó là chính sách mở cửa thông thoáng, nhu cầu kêu gọi đầu tư, liên doanh, mua bán, sáp nhập trong hai lĩnh vực này ngày càng tăng.

Tại Hội thảo "Ngành hàng tiêu dùng và phân phối: Xu hướng M&A và chiến lược đầu tư gọi vốn cho doanh nghiệp Việt Nam" do Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao và Câu lạc bộ Doanh nghiệp dẫn đầu (LBC) tổ chức ngày 12/3, tại TP.HCM, TS. Nguyễn Tuấn Anh - Giảng viên Trường Đại học RMIT Việt Nam cho hay, nhà đầu tư ngoại tiếp tục chiếm ưu thế tại thị trường Việt Nam. Gần đây các doanh nghiệp Nhật Bản tham gia rất mạnh vào các thương vụ M&A.

Điển hình như Tập đoàn Nhật Bản Sojitz thông qua Sojitz Asia Pte.Ltd. và Công ty TNHH Sojitz Việt Nam mua lại toàn bộ công ty phân phối thực phẩm lớn nhất Việt Nam là Công ty cổ phần Đại Tân Việt (New Viet Dairy).

Lý giải về xu hướng này, TS. Nguyễn Tuấn Anh cho rằng, do đồng Yên đang mất giá, nên các doanh nghiệp Nhật đang tìm cách "mang tiền đi đầu tư nước ngoài" (như vào Việt Nam), vẫn là lựa chọn tốt hơn và xu hướng này sẽ tiếp tục trong thời gian sắp tới, đặc biệt là các lĩnh vực như logistics, chuỗi cung ứng lạnh...

TS. Nguyễn Tuấn Anh cũng nhận định, trong năm 2024 các thị trường M&A sẽ tiếp tục sôi động, bởi vì các nhà đầu tư sẽ nhắm tới những doanh nghiệp có chiến lược đầu tư sản phẩm ổn định và lâu dài trong các ngành nông nghiệp và thực phẩm. Nhà đầu tư cũng muốn chốt thương vụ trong lĩnh vực có thể tận dụng được mức định giá rẻ như: bất động sản, xây dựng...

TS. Nguyễn Tuấn Anh chia sẻ thêm, xu thế lớn về ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) sẽ ngày càng tăng cao hơn, là yếu tố chính yếu thúc đẩy các thương vụ M&A trong tương lai.

Cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận vốn

Theo TS. Nguyễn Tuấn Anh, tại thị trường Việt Nam, cơ quan quản lý cần bổ sung vào luật các khái niệm như quyền kéo theo và quyền bán theo.

Bên cạnh đó, để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, nhất là những nhà đầu tư có chiến lược đầu tư dài hạn thì môi trường chính sách ở Việt Nam phải thuận lợi hơn nữa cho hoạt động thoái vốn. Bởi khi rót tiền vào, nhà đầu tư cân nhắc phải lấy ra được.

Một yếu tố khác là phải làm sao để tạo điều kiện rút ngắn thời gian hoàn tất thương vụ. Chẳng hạn, theo ông Sam Yoshida - Giám đốc toàn cầu RECOF, thị trường nội địa Nhật Bản trong 3 tháng có thể hoàn tất một thương vụ, Nhật Bản với phương Tây là cần 6 tháng, nhưng Nhật Bản với Việt Nam cần hơn 1 năm, nguyên nhân là do sự giới hạn, hệ thống kế toán và kỳ vọng định giá quá cao của bên bán...

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho biết, về vấn đề chính sách vĩ mô, để tạo môi trường tốt cho các doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn tại Việt Nam còn quá nhiều khó khăn. Chính vì thế dẫn đến tình trạng một số doanh nghiệp ngưng hoạt động từ năm ngoái đến đầu năm nay vẫn tiếp tục tăng cao. Thực tế, nếu những doanh nghiệp đó có nguồn lực đầu tư kịp thời thì có lẽ họ sẽ không rút khỏi thị trường.

Mặt khác, bên cạnh nguồn vốn, các doanh nghiệp còn tìm kiếm các yếu tố khác khi mời gọi các nhà đầu tư nước ngoài qua các thương vụ M&A, đó là về công nghệ, kỹ năng, quản trị, thị trường, tận dụng các FTA mà Việt Nam đã ký kết.

“Tôi thấy việc tìm vốn ở bên ngoài hiện đang là xu hướng lớn và có lẽ còn khả thi hơn nguồn vốn trong nước. Bởi vì giá vốn trong nước khá đắt đỏ so với các nước xung quanh, chưa kể đến nước phát triển. Thậm chí, hiện nay Việt Nam có thể có sẵn nguồn vốn nội, nhưng làm cách nào để huy động và phân bổ nguồn vốn đến doanh nghiệp, có tiếp cận được thì vẫn rất khó khăn” - bà Lan chia sẻ.

Vì vậy, theo bà Lan, trong môi trường M&A hiện nay tại Việt Nam, cần có chính sách vĩ mô làm sao để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tốt hơn, kể cả trong nước lẫn nước ngoài.

“Tôi cho rằng, đây là việc Chính phủ cần phải làm, gỡ khó môi trường kinh doanh cho các doanh nghiệp, để họ có thể phát triển vững chắc. Bởi vì, cho đến nay, Việt Nam luôn có chính sách ưu đãi đầu tư nước ngoài. Để giúp các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ tại Việt Nam lớn mạnh hơn, có vị thế trên thị trường, thì việc tạo điều kiện trong tiếp nhận các nguồn vốn là điều đang cần thiết” - bà Lan nhấn mạnh.

Đặc biệt, theo bà Phạm Chi Lan, có hai kiểu M&A. Một là các doanh nghiệp tìm nhà đầu tư chung sức chung tay để cùng nhau phát triển lâu dài. Hai là những doanh nghiệp muốn “bán đứt”, rút lui khỏi thị trường.

"Nếu doanh nghiệp đi theo hướng "bán mình" luôn thì chắc chắn sẽ làm suy yếu nội lực Việt Nam. Một số ngành hàng Việt Nam đang có vị thế nhất định, kể cả trong nước lẫn xuất khẩu có thể bị rơi vào tay các nhà đầu tư nước ngoài. Chúng ta không thể có nền kinh tế trung bình hay cao nếu không chịu tự lực tự cường, mà chỉ dựa vào đầu tư nước ngoài" - bàPhạm Chi Lan nhấn mạnh./.