CỔNG THÔNG TIN VÀ ĐẦU TƯ QUỐC TẾ
Mối lo chưa yên tâm này có thể thấy rõ từ chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp (DN). Khi chính sách thuế đối ứng từ phía Mỹ đang gây áp lực cho các nhà xuất khẩu (XK) thì điều mong mỏi của họ là được giảm thuế, hưởng ưu đãi thuế một cách thực chất để giảm chi phí sản xuất, giảm giá thành sản phẩm nhằm cải thiện sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Tạo ra rào cản không đáng có
Thế nhưng, ngay như chính sách ưu đãi thuế trên “sân nhà” đối với các nhà chế biến và XK cũng là cả vấn đề đáng ngại. Như góp ý Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Thuế Thu nhập DN 2025 vào hạ tuần tháng 9/2025 từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (Vasep), cho rằng vẫn còn một số quy định gây vướng mắc, khó khăn cho DN, chưa đảm bảo tính khả thi trong thực tiễn, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế, tạo ra các rào cản không đáng có, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN.
Các DN xuất khẩu nông sản chế biến đang lo ngại gánh nặng thủ tục hành chính từ dự thảo chính sách mới liên quan đến chất lượng sản phẩm.
Đơn cử như Mục b.1 Khoản 1 Điều 4 Dự thảo quy định “Sản phẩm chế biến từ nguyên liệu nông sản, thủy sản, nếu tỷ lệ giá trị nguyên liệu nông sản, thủy sản sử dụng chiếm từ 30% trở lên so với giá trị sản phẩm thì thuộc đối tượng được hưởng ưu đãi thuế”.
Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng thư ký Vasep, quy định yêu cầu tỷ lệ nguyên liệu ≥30% cho từng sản phẩm riêng lẻ như trên dễ phát sinh tranh cãi khi DN sản xuất đồng thời nhiều sản phẩm có tỷ lệ nguyên liệu khác nhau.
Nếu tính ưu đãi thuế theo từng dòng sản phẩm, DN sẽ phải tách riêng giá trị nguyên liệu đối với từng sản phẩm, tạo thêm gánh nặng hành chính cho cả DN và cơ quan quản lý Nhà nước.
“Hiện nay, có rất nhiều DN có tới hàng trăm mặt hàng khác nhau. Quy định như trên không phù hợp với các DN sản xuất nhiều mặt hàng, không khuyến khích DN đa dạng hóa sản phẩm và sẽ tạo thêm rủi ro pháp lý, trong khi mục tiêu của ưu đãi thuế là khuyến khích chung cho hoạt động chế biến nông, lâm, thủy sản”, ông Nam nêu rõ.
Hoặc như trong lĩnh vực XK gạo. Thấy rõ một số bất cập, nên hiện tại Bộ Công Thương đang xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh XK gạo và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 107/2018/NĐ-CP và lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động, nhất là các DN kinh doanh, XK gạo.
Đáng lưu ý, trong Dự thảo tờ trình này, Bộ Công Thương đề xuất bãi bỏ quy định về yêu cầu thương nhân cung cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc Giấy chứng nhận đăng ký DN, Giấy chứng nhận đầu tư trong thành phần hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận của thương nhân. Điều này nhằm giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí tuân thủ của thương nhân.
Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng đưa ra một số nội dung mới liên quan đến cắt giảm điều kiện kinh doanh XK gạo. Cụ thể là quy định về điều kiện kinh doanh XK gạo chỉnh sửa theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho DN gia nhập thị trường.
Bên cạnh đó là nội dung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính. Dự thảo Nghị định này được cho là sẽ không phát sinh thêm thủ tục hành chính so với các quy định về kinh doanh XK gạo trước đây.
Trong việc tạo điều kiện cho DN gia nhập thị trường XK gạo cũng nên nhắc lại phản ánh gần đây của bà Hồ Thị Huyền - chủ một DN nhỏ ở Tp.HCM chuyên XK gạo thơm chất lượng cao thông qua hình thức nhận ủy thác từ các thương nhân đã có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh XK gạo. Theo bà Huyền, đây là phương thức giúp các DN nhỏ tham gia vào thị trường, tạo công ăn việc làm và mang lại ngoại tệ cho đất nước.
Tuy nhiên, theo Nghị định số 01/2025/NĐ-CP của Chính phủ (có hiệu lực từ ngày 1/3/2025), việc ủy thác này sẽ chỉ được thực hiện giữa các thương nhân cùng có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh XK gạo.
Điều này đồng nghĩa với việc công ty của bà Huyền không thể tiếp tục hoạt động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh doanh. Và phía công ty mong có các hướng dẫn, chính sách cởi mở hơn để được tiếp tục công việc XK gạo.
Vẫn lo gia tăng gánh nặng hành chính
Trước phản ánh từ bà Huyền, cách đây 2 tháng, Bộ Công Thương từng có trả lời rằng việc duy trì quy định tại khoản 1 Điều 1 Nghị định số 01/2025/NĐ-CP là cần thiết. Điều này ngăn ngừa tình trạng lợi dụng cơ chế ủy thác để né tránh điều kiện kinh doanh, gây rủi ro cho hoạt động kiểm soát chất lượng và xuất xứ gạo XK, cũng như bảo vệ thương hiệu và uy tín gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế, qua đó hỗ trợ nâng cao vị thế cạnh tranh và ổn định thị phần XK.
Mặc dù vậy, Bộ Công Thương ghi nhận kiến nghị của DN và sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các giải pháp hỗ trợ phù hợp trong khuôn khổ pháp luật, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho DN nhỏ và vừa tham gia chuỗi XK gạo.
Ngoài những vấn đề nêu trên, mối lo hiện hữu của các nhà XK là “hàng rào” có thể được dựng ngay trên “sân nhà” từ chính sách mới liên quan đến chất lượng hàng hóa dẫn tới gia tăng gánh nặng hành chính.
Như trong cuối tháng 9/2025, góp ý vào Dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hoá và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hoá và quy định về nhãn hàng hóa, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) có lưu ý ở Điều 50.3 quy định hàng hóa XK phải ghi xuất xứ hoặc ghi công đoạn cuối cùng hoàn thiện hàng hoá.
Theo VCCI, việc điều chỉnh ghi xuất xứ hàng hoá là cần thiết nhằm đảm bảo thông tin cho người tiêu dùng, và giả mạo xuất xứ với hàng XK. Tuy nhiên, với hàng hóa XK, việc ghi nhãn này cần hết sức lưu ý do hàng hoá phục vụ thị trường XK, phải tuân thủ theo pháp luật của nước đối tác.
Qua phản ánh của các DN thì thấy rằng, quy định như Dự thảo sẽ khiến DN gặp khó khăn khi XK hàng hoá cho đối tác do yêu cầu của các nước nhập khẩu rất khác nhau và khác với quy định Dự thảo.
Do vậy, VCCI đã đề nghị sửa đổi theo hướng cho phép DN ghi nhãn hàng hoá theo quy định của nước XK. DN xuất khẩu có trách nhiệm lưu trữ thông tin, hồ sơ để phục vụ hậu kiểm.
Ngoài ra, phía VCCI cũng chỉ rõ tính chất không thống nhất của Điều 23.2 Dự thảo yêu cầu DN áp dụng mã số mã vạch và truy xuất nguồn gốc phải thực hiện quy định tại Dự thảo. Quy định này có nguy cơ không thống nhất, chồng chéo với các quy định về truy xuất nguồn gốc khác do các Bộ chuyên ngành ban hành.
Đồng thời, theo phản ánh của các DN, các quy định trong Dự thảo không phù hợp với các đối tượng nông sản có đặc điểm đồng nhất toàn chuỗi thấp. Ví dụ, mã truy xuất nguồn gốc, vật mang dữ liệu áp dụng cho các công đoạn sơ chế, chế biến sản phẩm chăn nuôi, thuỷ sản…là không khả thi. Như thế càng gây chồng chéo, tăng gánh nặng thủ tục hành chính trong khi không rõ mục tiêu quản lý.
Thế Vinh
