CỔNG THÔNG TIN VÀ ĐẦU TƯ QUỐC TẾ
Mới đây, FTSE Russell công bố nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên thị trường mới nổi thứ cấp, chính thức có hiệu lực từ ngày 21/9/2026 sau đợt đánh giá giữa kỳ vào tháng 3/2026. Đây là một bước ngoặt quan trọng, giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào hệ thống tài chính toàn cầu. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang kỳ vọng đạt chuẩn MSCI Emerging Market trong giai đoạn 2026 - 2027, mở ra nhiều cơ hội hơn trong việc thu hút nguồn vốn từ nước ngoài.
"Ngôn ngữ chung" của dòng vốn quốc tế
ESG được ví như “ngôn ngữ chung” của dòng vốn toàn cầu.
Bình luận về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Thị Hoa Hồng, Giảng viên cao cấp, Khoa Quản trị Kinh doanh, Đại học Ngoại Thương cho rằng, nâng hạng không chỉ là câu chuyện của riêng thị trường chứng khoán tại Việt Nam hay các doanh nghiệp niêm yết mà sẽ liên quan đến hoạt động của cả doanh nghiệp vừa và nhỏ.
“Có thể khẳng định, sau nâng hạng, hoạt động quản trị công ty và ESG sẽ là những yếu tố quyết định sức hút dòng vốn cho các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay. ESG chắc chắn sẽ trở thành tiêu chí cạnh tranh chiến lược của các doanh nghiệp trên thị trường vốn”, chuyên gia nhận định.
ESG - Environmental, Social, Governance (Môi trường, Xã hội, Quản trị) - là ba trụ cột chính đánh giá mức độ phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội của một doanh nghiệp hoặc tổ chức. Đây không chỉ là một xu hướng mà còn trở thành yếu tố quan trọng để các doanh nghiệp cải thiện hình ảnh, thu hút đầu tư và duy trì sự bền vững trong môi trường kinh doanh đầy thách thức.
Báo cáo khảo sát tiến trình thực hành ESG năm 2025 do PwC Việt Nam công bố ngày 23/9 cho thấy, trong 174 đại diện doanh nghiệp tại Việt Nam, 89% doanh nghiệp đã hoặc đang có kế hoạch thiết lập các cam kết ESG trong vòng 2 - 4 năm tới. Báo cáo chỉ rõ các động lực chính thúc đẩy doanh nghiệp triển khai ESG gồm: 70% doanh nghiệp thực hiện do yêu cầu pháp lý và quy định; 40% do áp lực từ khách hàng…
Đặc biệt, chỉ 16% doanh nghiệp xem việc giảm thiểu chi phí là động lực triển khai ESG, chỉ 25% coi khả năng tiếp cận tài chính là yếu tố thúc đẩy hàng đầu.
Theo đơn vị nghiên cứu, điều này phản ánh lợi ích từ tài chính xanh vẫn chưa được hiểu rõ hoặc chưa dễ tiếp cận. Phần lớn doanh nghiệp vẫn nhìn nhận ESG như một chi phí tuân thủ, thay vì là đòn bẩy mạnh mẽ để nâng cao hiệu quả vận hành và kiến tạo giá trị.
Trong khi đó, theo PGS.TS Nguyễn Thị Hoa Hồng phân tích, khi đạt chuẩn ESG của các tổ chức xếp hạng quốc tế như FTSE Russell và MSCI, doanh nghiệp có thể thu hút vốn đầu tư thụ động (Passive Funds). Các quỹ đầu tư thụ động (ETF) và quỹ uỷ thác (Mandate Funds) toàn cầu thường sử dụng các chỉ số bền vững (như FTSEGood, FTSE Blossom) làm cơ sở để phân bổ vốn. Việc công ty đạt điểm ESG cần thiết sẽ giúp doanh nghiệp trở thành thành phần (constituent) trong các rổ chỉ số này, tiếp cận nguồn vốn.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng có thể giảm chi phí vốn nhờ quản lý rủi ro tốt, giảm thiểu rủi ro về môi trường, xã hội và quản trị. Doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các nguồn tài chính xanh hoặc khoản vay ưu đãi từ các tổ chức tài chính quốc tế.
Ngoài ra, doanh nghiệp cũng được củng cố vị thế cạnh tranh nhờ việc uy tín thương hiệu được nâng cao, gửi tín hiệu mạnh mẽ đến khách hàng, đối tác, đặc biệt là đối tác EU, đang chịu áp lực từ Chỉ thị Thẩm định Tính bền vững của Doanh nghiệp (CSDDD), và các bên liên quan. Trong nhóm thị trường mới nổi, các công ty có hồ sơ ESG mạnh sẽ có lợi thế cạnh tranh rõ rệt hơn.
“Cố gắng thực thi và báo cáo ESG theo chuẩn của FTSE Russell và MSCI là không bắt buộc. Tuy nhiên trong bối cảnh được nâng hạng bởi các tổ chức này và sắp tới là các tổ chức khác nữa thì rõ ràng đây chính là cơ hội. Nếu các doanh nghiệp trong thị trường Việt Nam có thể đáp ứng các tiêu chí về ESG thì đây sẽ là một lợi thế cạnh tranh rất lớn để thu hút các quỹ của nước ngoài”, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực quản trị tài chính và phát triển bền vững chia sẻ.
Thách thức trên đường đua ESG
Trên thực tế, một số doanh nghiệp nội địa đã sớm nhận ra tầm quan trọng của xu hướng này. Masan Consumer, đại diện Việt Nam trong ngành hàng tiêu dùng nhanh, hiện nằm trong nhóm 15% doanh nghiệp FMCG toàn cầu có điểm ESG cao nhất theo xếp hạng của S&P Global. Trong lĩnh vực nông sản, Phúc Sinh Group trở thành doanh nghiệp đầu tiên đạt chứng nhận ISO 14064-1:2018 về kiểm kê khí nhà kính cho toàn bộ nhà máy sản xuất hồ tiêu và cà phê,, khẳng định cam kết phát triển bền vững và minh bạch phát thải.
Những trường hợp này cho thấy khi doanh nghiệp chủ động đầu tư vào ESG, họ không chỉ cải thiện uy tín mà còn mở rộng khả năng tiếp cận các quỹ đầu tư quốc tế, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ các quỹ ESG toàn cầu.
Tuy nhiên câu chuyện về nâng hạng thị trường cũng đặt ra thách thức cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc thực hành và báo cáo ESG, do các yêu cầu và phương pháp đánh giá của hai tổ chức này có tính nghiêm ngặt và toàn diện hơn nhiều so với tiêu chuẩn hiện tại.
Chuyên gia chỉ ra các thách thức về tính toàn diện và minh bạch dữ liệu, về phương pháp đánh giá và cạnh tranh...
Cách đánh giá ESG của FTSE Russell và MSCI đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải bổ sung, chuyển đổi mạnh mẽ từ cách tiếp cận hiện tại (vốn chủ yếu là tuân thủ pháp luật và khuyến khích báo cáo) sang khuôn khổ chiến lược, định lượng và kiểm soát rủi ro toàn diện trong chuỗi giá trị.
Ví dụ về phạm vi và định lượng của tiêu chí E, quy định hiện hành của Việt Nam chưa có yêu cầu về việc báo cáo cường độ carbon theo các chỉ số tài chính. Trong khi đó, FTSE Russell và MSCI yêu cầu doanh nghiệp phải báo cáo cường độ carbon trên mỗi doanh thu hoặc trên vốn chủ sở hữu để so sánh hiệu suất với đối thủ cùng ngành.
Trong bối cảnh này, doanh nghiệp Việt Nam cần chuyển đổi từ mức tuân thủ luật pháp tối thiểu sang đặt ESG vào cốt lõi chiến lược, với khả năng minh bạch hóa dữ liệu định lượng và kiểm soát rủi ro chặt chẽ ở mọi cấp độ, đặc biệt là trong chuỗi cung ứng.
Đặc biệt, với doanh nghiệp vừa và nhỏ, cần cân nhắc để có lộ trình phù hợp hơn trong tương lai. Chuyên gia gợi ý, nên bắt đầu ngay với yếu tố G - quản trị, đáp ứng các tiêu chuẩn theo thông lệ quốc tế, đảm bảo sự minh bạch, tách biệt giữa quyền quản lý và sở hữu trong doanh nghiệp của mình.
Bên cạnh nỗ lực từ phía doanh nghiệp, vai trò của cơ quan quản lý và thể chế quốc gia là yếu tố then chốt.
Nếu nắm bắt cơ hội, các doanh nghiệp tiên phong trong minh bạch, quản trị và phát triển bền vững sẽ được định giá cao hơn, dễ dàng tiếp cận vốn hơn và trở thành hình mẫu mới cho năng lực cạnh tranh Việt Nam trên bản đồ đầu tư toàn cầu.
Ngược lại, nếu tiếp tục coi ESG là “nghĩa vụ báo cáo”, doanh nghiệp có thể sẽ bị bỏ lại phía sau, ngay trong chính thị trường vốn mà họ đang kỳ vọng bứt phá sau nâng hạng.
Ông Nguyễn Hoàng Nam, Lãnh đạo Dịch vụ Tư vấn ESG, Phó Tổng Giám đốc PwC Việt Nam
Việt Nam là nền kinh tế xuất khẩu với quy mô lớn, đặc biệt phụ thuộc vào các thị trường EU, Mỹ và châu Á. Khi các nước áp dụng các chính sách thuế mới, quy định mới, đã tạo ra rủi ro đáng kể cho doanh nghiệp Việt. Việc tiếp cận ESG phải được nhìn nhận không chỉ là yêu cầu tuân thủ, mà còn là chiến lược quản lý rủi ro để duy trì vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Nguyễn Việt Cường, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị CTCP chứng khoán Kafi
Doanh nghiệp muốn thu hút được nguồn "vốn xanh" thì bản thân doanh nghiệp "phải xanh" và phải có mục tiêu phát triển bền vững. Hiện nay những tiêu chí này đối với doanh nghiệp lớn và đầu ngành tương đối là dễ đạt được. Tuy nhiên, đối với doanh nghiệp cỡ trung vừa và nhỏ thì sẽ khó khăn hơn rất nhiều.
Ông Gary Harron, Giám đốc Khối Dịch vụ Chứng khoán, HSBC Việt Nam
Việc nâng hạng thị trường không chỉ mang tính hình thức. Điều đó ảnh hưởng đến mọi thứ, từ cách các chuyên gia phân tích và truyền thông nhìn nhận một thị trường đến quyết định phân bổ tài sản của các nhà đầu tư trên toàn cầu. Đặc biệt với Việt Nam, gỡ bỏ “mác” thị trường cận biên đồng nghĩa với sự ghi nhận và đảm bảo. Thay đổi phân hạng có thể ảnh hưởng lớn đến hành vi và niềm tin của nhà đầu tư, thay đổi quỹ đạo phát triển kinh tế dài hạn của thị trường và giảm sự phụ thuộc vào bất kỳ một đối tác thương mại nào.
Đỗ Kiều
