Ngành bán dẫn khát nhân lực, vướng nút thắt R&D

(KTSG Online) - Ngành bán dẫn Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức. Theo đó, nhân lực chất lượng cao chỉ đáp ứng 10% nhu cầu hàng năm, trong khi đó đầu tư R&D (nghiên cứu và phát triển) còn hạn chế, phụ thuộc FDI.

Ngày 21-8, tại TPHCM, trong buổi tọa đàm và công bố Liên minh về nghiên cứu và đào tạo nhân lực bán dẫn, điện tử, ông PGS. TS Nguyễn Văn Hiếu, Chủ tịch Hội công nghệ vi mạch bán dẫn TPHCM, ngành công nghiệp bán dẫn và điện tử của Việt Nam đang đứng trước những cơ hội vàng để bứt phá.

Theo đó, Việt Nam đang thu hút đầu tư nước ngoài mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới. Các tập đoàn lớn như Samsung, LG, Intel… đã đầu tư hàng chục tỉ đô la Mỹ vào Việt Nam. Nhờ đó, Việt Nam đang dần trở thành một cứ điểm sản xuất điện tử toàn cầu.

Ông Hiếu thông tin, Việt Nam đang là quốc gia đứng thứ năm thế giới về xuất khẩu điện tử, máy tính và linh kiện. Nước ta cũng đứng thứ hai trên thế giới về xuất khẩu điện thoại và linh kiện. Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành điện tử của Việt Nam đạt hơn 134,5 tỉ đô la, đóng góp hơn 1/3 vào tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn quốc gia.

Trong 5 tháng đầu năm nay, tổng kim ngạch xuất khẩu ngành điện tử tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đạt hơn 60,8 tỉ đô la, tăng 39% so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này đã giúp Việt Nam tiếp tục giữ vững vị thế của ngành mũi nhọn trong cơ cấu xuất khẩu. Tuy nhiên, phần lớn giá trị gia tăng đến từ khối doanh nghiệp FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài), trong khi doanh nghiệp nội địa vẫn chủ yếu tham gia khâu lắp ráp.

Các chuyên gia cho rằng nếu doanh nghiệp trong nước sớm thành công trong thiết kế và chế tạo chip, thị trường tiêu thụ ngay trong nước sẽ vô cùng rộng mở. Đây không chỉ là cơ hội nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, tăng giá trị sản xuất mà còn trực tiếp góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Bên cạnh một số thuận lợi, ngành công nghiệp bán dẫn vẫn đang đối diện với nhiều rào cản. Ông Nguyễn Phúc Vinh, Giám đốc kỹ thuật cấp cao tại Synopsys Việt Nam, cho biết tại TPHCM, nguồn cung hằng năm 400-500 sinh viên vừa ra trường tham gia làm việc tại các công ty vi mạch bán dẫn, chỉ đáp ứng được khoảng 10% chỉ tiêu hàng năm do Chính phủ đặt ra.

Đặc biệt, đây là ngành đòi hỏi nguồn nhân lực chuyên sâu với kiến thức cao về Toán, Vật lý cùng các kỹ năng thiết kế vi mạch. Thế nhưng, thách thức lớn hiện nay là sinh viên mới ra trường thường chưa đáp ứng được các yêu cầu chuyên môn khắt khe này.

Ngoài ra, ngân sách đầu tư cho ngành công nghiệp bán dẫn ở nước ta còn hạn chế. Hiện tại, việc đầu tư vào các hoạt động R&D, xây dựng trung tâm công nghệ cao và đào tạo nguồn nhân lực vẫn chủ yếu phụ thuộc vào nguồn vốn FDI, trong khi số lượng doanh nghiệp nội địa đủ mạnh để đầu tư vào lĩnh vực này còn ít. Không những vậy, chính sách thu hút các chuyên gia quốc tế vẫn chưa đủ hấp dẫn.

Trước thực trạng này, ông Nguyễn Văn Hiếu, Chủ tịch Hội công nghệ vi mạch bán dẫn TPHCM, cho rằng các trường đại học, viện nghiên cứu phải nhanh chóng đổi mới chương trình đào tạo, rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn. Cùng với đó là mở cơ chế để doanh nghiệp tham gia sâu hơn từ xây dựng giáo trình, tài trợ phòng thí nghiệm, hướng dẫn thực tập đến tuyển dụng.

Đặc biệt, việc liên kết đào tạo giữa ba bên là nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp là vô cùng quan trọng. Điều này góp phần hình thành hệ sinh thái nhân lực chất lượng cao, vừa đáp ứng yêu cầu thực tiễn của thị trường lao động, vừa nâng cao năng lực nghiên cứu, ứng dụng.