Nhìn lại nỗ lực của Việt Nam trong hành trình nâng hạng thị trường

Giới đầu tư đang hồi hộp chờ đợi kết quả phân hạng thị trường thường niên của FTSE Russell dự kiến được công bố ngày 7/10 tới đây, sau khi thị trường chứng khoán Mỹ đóng cửa.

Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã nằm trong danh sách theo dõi tính đến tháng 3/2025 và được FTSE Russell đánh giá có khả năng được tái phân loại từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp.

Được nâng hạng như một tấm bằng chứng nhận thị trường chứng khoán Việt Nam đã bước sang trang mới, lợi ích không chỉ thu hút vốn đầu tư nước ngoài mà còn là sự khẳng định và ghi nhận của tổ chức quốc tế về nỗ lực xây dựng thị trường chứng khoán phát triển minh bạch, bền vững và hội nhập.

Bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch UBCKNN cho biết nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) không phải là đích đến cuối cùng, mà là hành trình đòi hỏi phải xây dựng, củng cố niềm tin trong và ngoài nước vào một TTCK hiện đại, minh bạch và hội nhập. Từ năm 2022, Nghị quyết 86 của Chính phủ về phát triển thị trường vốn an toàn minh bạch, bền vững đã nêu mục tiêu rất cụ thể là phát triển TTCK trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn chủ yếu cho nền kinh tế và cần khẩn trương triển khai các giải pháp cần thiết để nâng hạng TTCK Việt Nam từ thị trường cận biên lên mới nổi.

Đến năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1726 phê duyệt Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam đến năm 2030 và đề ra mục tiêu cụ thể là năm 2025 sẽ nâng hạng từ thị trường cận biên lên mới nổi. Gần đây nhất, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cũng nêu rõ là khẩn trương nâng hạng, tái cơ cấu TTCK để nâng cao chất lượng, mở ra kênh huy động vốn ổn định cho kinh tế tư nhân.

Có thể nói, để TTCK Việt Nam được nâng hạng từ cận biên lên mới nổi, cơ quan quản lý, bộ, ngành liên quan đã nỗ lực trong thời gian dài, đặc biệt trong giai đoạn nước rút này, hàng loạt quyết sách được ráo riết triển khai. Ngay từ đầu năm, UBCKNN đã công bố 9 nhóm giải pháp để nâng hạng TTCK Việt Nam với lộ trình chi tiết. Cho đến nay, rất nhiều nội dung đã thực hiện được.

Đó là Thông tư 68/2024/TT-BTC được ban hành và tiếp tục điều sửa đổi, bổ sung tại Thông tư 18/2025/TT-BTC đã đem lại nhiều điểm ưu việt cho nhà đầu tư tổ chức nước ngoài khi được giao dịch không yêu cầu đủ 100% tiền. Giới chuyên gia nhìn nhận đây là bước tiến dài, phù hợp với thực tiễn triển khai, đảm bảo tính hợp lý, đồng thời tiệm cận thông lệ quốc tế, phục vụ mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Tiếp đó, các quy định tại Thông tư 20/2025/TT-BTC, Thông tư 14/2025/TT-BTC, Thông tư số 03/2025/TT-NHNN, và Thông tư số 25/2025/TT-NHNN tạo điều kiện để các quỹ đầu tư nước ngoài mở mới hoặc mở rộng tài khoản đầu tư gián tiếp, đồng nghĩa với khả năng dòng vốn ngoại sẽ chảy vào thị trường mạnh mẽ hơn.

Các Thông tư này được đánh giá mang lại nhiều thuận lợi hơn cho nhà đầu tư nước ngoài, như: cho phép ủy quyền cho tổ chức tài chính mở, đóng và sử dụng tài khoản thanh toán; không yêu cầu hợp pháp hóa lãnh sự đối với hồ sơ mở tài khoản; không yêu cầu sinh trắc học khi mở tài khoản bằng phương thức điện tử và khi rút tiền; cho phép sử dụng hệ thống SWIFT; giảm thiểu các yêu cầu về chứng từ và chữ ký. Giới chuyên gia nhìn nhận đây là yếu tố quan trọng cho kỳ đánh giá phân loại thị trường cổ phiếu tới đây của FTSE.

Ngoài ra, vào đầu tháng 5/2025, hệ thống công nghệ thông tin KRX chính thức vận hành, là nền tảng thống nhất, xuyên suốt, hợp nhất các chức năng và các Sở giao dịch chứng khoán, Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam. Hệ thống mới hứa hẹn mở ra những giao dịch mới như mua và bán cổ phiếu trong ngày, bán khống, hợp đồng quyền chọn, giao dịch thuật toán… Và đây cũng là cơ sở để triển khai cơ chế đối tác thanh toán trung tâm (CCP) cho TTCK Việt Nam – một giải pháp căn cơ giải quyết vấn đề ký quỹ cho nhà đầu tư ngoại.

Không những thế, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 155/2020/NĐ-CP. Trong đó, đáng chú ý là quy định công ty đại chúng phải hoàn tất thông báo tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong vòng 12 tháng kể từ ngày Nghị định có hiệu lực, nhằm minh bạch thông tin. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng phối hợp với các bộ ngành để sửa đổi Luật Đầu tư và các văn bản hướng dẫn, hướng tới nâng tỷ lệ sở hữu nước ngoài ở những ngành nghề không liên quan đến an ninh, quốc phòng. Từ đó, tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa tại các công ty đại chúng sẽ được nâng lên.

Cơ quan quản lý cũng thường xuyên tổ chức hội nghị gặp gỡ nhà đầu tư nước ngoài để lắng nghe phản ánh nhằm phát triển TTCK Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế. Qua đó, Bộ Tài chính triển khai nhiều giải pháp quan trọng nhằm tạo trải nghiệm thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài khi tham gia thị trường.

Song song với giải pháp nâng hạng, UBCKNN cũng tập trung thực hiện các mục tiêu nhằm hướng thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển bền vững, lành mạnh.

Ông Bùi Hoàng Hải – Phó Chủ tịch UBCKNN đánh giá thúc đẩy và phát triển thực hành ESG trên TTCK là một trong các giải pháp quan trọng để thu hút nhà đầu tư nước ngoài. “Khi được nâng hạng, chúng ta cần có những hàng hóa, sản phẩm tài chính để thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Đặc biệt, trong bối cảnh các quỹ đầu tư có xu hướng rót vốn ở những cổ phiếu xanh, cổ phiếu bền vững, ESG. Đây sẽ là vấn đề quan trọng với sự phát triển của TTCK”, ông Hải nhìn nhận.

Bên cạnh đó, UBCKNN cũng đang xem xét các quy định nhằm tăng sức hấp dẫn cho hoạt động IPO, đơn cử là việc tích hợp hai quy trình mà giữa IPO và niêm yết cũng là một trong những giải pháp để tăng sức hấp dẫn đối với các đợt IPO.

Ngoài ra, UBCKNN cũng đã nghiên cứu và đề xuất sửa đổi các quy định pháp lý liên quan đến quỹ, trong đó đã cân nhắc đến những giải pháp cho các quỹ đầu tư được mở rộng các hạn mức đầu tư vào trong các cổ phiếu chưa niêm yết.

Việc nâng hạng thị trường phụ thuộc vào trải nghiệm, đánh giá của nhà đầu tư nước ngoài. Do vậy, chung tay xây dựng TTCK minh bạch, phát triển bền vững là trách nhiệm không chỉ của riêng cơ quan quản lý mà còn là của toàn thể thành viên tham gia thị trường bao gồm công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, doanh nghiệp niêm yết – đơn vị cung ứng hàng hóa, nhà đầu tư và nhiều đối tượng liên quan.

Thời gian qua, để đáp ứng nhu cầu đầu tư trong bối cảnh mới, các công ty chứng khoán đã không ngừng nâng cấp hệ thống, đảm bảo giao dịch thông suốt và thích ứng với hệ thống KRX. Cùng với đó, do chưa có cơ chế CCP nên trách nhiệm đảm bảo rủi ro thanh toán đối với giao dịch của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài thuộc về công ty chứng khoán, điều này đòi hỏi các đơn vị này phải bổ sung nguồn lực về vốn. Hầu hết các công ty chứng khoán đều đã và đang lên các kế hoạch tăng vốn mạnh.

Trong bối cảnh nhà đầu tư nước ngoài bị hạn chế về ngôn ngữ, vị trí địa lý khi đầu tư vào doanh nghiệp tại Việt Nam, công ty chứng khoán hay các quỹ đầu tư là đơn vị đưa ra báo cáo chi tiết bằng tiếng Anh hay dịch vụ corporate access để hỗ trợ kết nối, cũng như cung cấp thông tin thay đổi về cơ chế, chính sách để nhà đầu tư nước ngoài có đánh giá chính xác hơn.

Doanh nghiệp niêm yết – chủ thể cung cấp hàng hóa trên thị trường – ngày càng chú ý đến hoạt động quan hệ nhà đầu tư (IR). Theo số liệu của IR Awards 2025, có đến 460 doanh nghiệp niêm yết, tương ứng tỷ lệ 67% trên tổng số đơn vị được khảo sát đạt chuẩn công bố thông tin – mức cao nhất trong 15 năm qua.

Đặc biệt, không chỉ nhận thức được vai trò công bố thông tin minh bạch trên thị trường, các doanh nghiệp niêm yết còn công bố thông tin song ngữ (cả Anh lẫn Việt), giúp nhà đầu tư nước ngoài được tiếp cận thông tin cùng lúc với nhà đầu tư trong nước. Hay việc tổ chức ĐHĐCĐ thường niên cũng được nhiều doanh nghiệp thực hiện cả trực tiếp và trực tuyến để phục vụ đối tượng ở xa.

Về đối tượng nhà đầu tư, tại TTCK Việt Nam, nhà đầu tư cá nhân vẫn chiếm tỷ trọng lớn lên đến 99% và chiếm 89% giá trị giao dịch. Điều này dẫn đến thị trường dễ biến động mạnh do yếu tố tâm lý không vững, thị trường khó phát triển ổn định và bền vững.

Do vậy, trong hành trình nâng hạng thị trường chứng khoán, nâng cao nhận thức nhà đầu tư được cơ quan quản lý chú trọng. Đồng thời, việc phát triển quỹ đầu tư song hành cũng được nhiều chuyên gia và nhà tư vấn chính sách khuyến nghị giúp ổn định dòng vốn, tạo ra “đường dẫn” để nhà đầu tư tiếp cận thị trường một các có hệ thống và dài hạn.