Vì sao ngành dệt may chưa gỡ được nút thắt về nguyên, phụ liệu?

Vốn FDI đổ mạnh vào ngành dệt may

Cuối tháng 3/2024, tại Khu công nghiệp Bỉm Sơn, thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hóa, Công ty TNHH công nghiệp SAB Việt Nam thuộc Tập đoàn Weixing đã tổ chức lễ khánh thành Nhà máy công nghiệp SAB Việt Nam. Nhà máy có quy mô diện tích 66,44 ha, tổng vốn đầu tư khoảng 62 triệu USD, tương đương 1.443,220 tỷ đồng. Nhà máy chuyên sản xuất phụ kiện quần áo như dây khóa kéo kim loại, dây khóa kéo nhựa, dây khóa kéo nylon, cúc nhựa, cúc kim loại...

Sau khi đi vào hoạt động, Nhà máy công nghiệp SAB Việt Nam sẽ giải quyết việc làm cho hơn 1.000 lao động có tay nghề kỹ thuật, với sản lượng hàng hóa ước tính khoảng 100 triệu USD/năm.

Trước đó, ngày 28/2/2024, tỉnh Nam Định đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư cho Tập đoàn Crystal, Hồng Kông (Trung Quốc) với dự án Yi Da Denim Mill (VN) Co., LTD thuộc lĩnh vực dệt may, có tổng vốn đăng ký đầu tư 1.467 tỷ đồng, tương đương 60 triệu USD. Dự án chia làm 3 giai đoạn đầu tư, giai đoạn đầu là hơn 880 tỷ đồng, tương đương 36 triệu USD. Sản phẩm của dự án gồm: Vải có nhuộm, vải không nhuộm và quần áo.

Trước khi đầu tư dự án ở Nam Định, Tập đoàn Crystal đã có nhà máy hoạt động tại Hải Dương, Hải Phòng, Bắc Giang, Phú Thọ và Bình Dương trong nhiều năm qua với tổng doanh thu xuất khẩu tại Việt Nam khoảng 1 tỷ USD, giải quyết việc làm cho 40.000 lao động.

Như vậy, những năm gần đây, cùng với tốc độ gia tăng các hiệp định thương mại tự do (FTA) được ký kết, vốn đầu tư nước ngoài (vốn FDI) đổ vào ngành dệt may ngày một nhiều.

Theo ông Trương Văn Cẩm- Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, nhờ xu thế hội nhập và chiến lược thu hút đầu tư nước ngoài, dệt may Việt Nam trở thành mảnh đất màu mỡ hút vốn FDI.

Cũng theo ông Cẩm, vốn đầu tư FDI vào dệt may tại Việt Nam hiện đang có khoảng 3.500 dự án, với tổng mức đầu tư khoảng trên 37 tỷ USD là lĩnh vực thu hút FDI khá lớn.

Cùng với dòng vốn FDI chảy mạnh vào ngành, doanh nghiệp dệt may trong nước cũng cố gắng bắt nhịp, đầu tư ứng dụng công nghệ hiện đại để tăng nhanh năng suất, đáp ứng đa dạng đơn hàng, nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp.

Cộng hưởng hai yếu tố trên đã giúp dệt may nằm trong nhóm ngành hàng xuất khẩu chủ lực, giữ vai trò quan trọng đối với sự tăng trưởng của nền kinh tế. Ngành dệt may hiện chiếm 12 - 16% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Vẫn phụ thuộc vào nguyên phụ liệu nhập khẩu

Một trong chủ trương của các cơ quan quản lý Nhà nước và mong muốn của Hiệp hội Dệt may Việt Nam là thu hút vốn FDI vào phát triển khâu thượng nguồn, hướng tới tự chủ nguyên phụ liệu cho sản xuất.

Tuy nhiên cho đến nay, định hướng cũng như mong muốn này chưa đạt kỳ vọng, phần lớn nguyên phụ liệu cho sản xuất doanh nghiệp dệt may trong nước vẫn phải nhập khẩu.

Không khó có thể nhận thấy, nhiều dự án FDI trong lĩnh vực nguyên phụ liệu có đầu tư sản xuất tại Việt Nam, tuy nhiên đầu ra của sản phẩm hoặc là dành cho nội bộ sản xuất hoặc dành cho chuỗi cung ứng của doanh nghiệp. Không nhiều nguyên phụ liệu được cung cấp cho doanh nghiệp dệt may trong nước.

Bên cạnh đó là yếu tố giá, Trung Quốc nổi tiếng là “công xưởng sản xuất của thế giới” với yếu tố nhanh, đa dạng chủng loại, chất lượng và áp đảo về giá, quốc gia này đang là nguồn cung nguyên phụ liệu chủ yếu cho doanh nghiệp dệt may Việt Nam.

Sẽ không có vấn đề gì nếu như các FTA Việt Nam ký kết không đòi hỏi gắt gao về quy tắc xuất xứ. Cùng đó là những quy định chặt chẽ về truy xuất nguồn gốc, sử dụng nguyên liệu tái chế, nguyên liệu xanh thân thiện với môi trường từ các quốc gia nhập khẩu lớn hàng may mặc của Việt Nam đang dần đi vào thực thi.

Trong bối cảnh hiện nay, nếu không sớm giải quyết được vấn đề nguyên phụ liệu những lợi thế, ưu đãi từ các FTA lẽ ra các doanh nghiệp dệt may trong nước được hưởng sẽ dễ dàng rơi vào tay các doanh nghiệp nước ngoài.

“Khi chúng ta tham gia vào các FTA là đã có sự đánh đổi, nếu doanh nghiệp trong nước không được hỗ trợ, tạo điều kiện để đáp ứng các tiêu chuẩn, lợi ích vốn có của doanh nghiệp trong nước sẽ thuộc về các doanh nghiệp FDI”, ông Cẩm quan ngại.

Bên cạnh đó, do thiếu một đầu mối kết nối cung – cầu khiến các doanh nghiệp phải loay hoay tự tìm nguồn cung nguyên liệu, hoặc chạy theo chỉ định của nhãn hàng. Điều này không chỉ tiềm ẩn rủi ro mà con đường “thoát gia công” của ngành dệt may còn khó khăn.

Được biết, để hỗ trợ ngành dệt may, da giày chủ động được nguyên phụ liệu cho sản xuất, mới đây, đoàn công tác của Bộ Công Thương đã làm việc với Hiệp hội Da giày Việt Nam về đề xuất thành lập Trung tâm giao dịch và phát triển cung ứng nguyên phụ liệu. Đây sẽ là nơi tập trung mẫu, phân phối nguyên phụ liệu, đầu tư, chuyển giao công nghệ và giao dịch giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Nhiều doanh nghiệp dệt may kỳ vọng Trung tâm sẽ sớm được thành lập nhằm gỡ được nút thắt về nguyên phụ liệu.

Đưa ra những giải pháp ở tầm vĩ mô hơn, đại diện Viện Nghiên cứu Chiến lược Chính sách Công Thương cho rằng: Cần có cơ chế nhằm tạo điều kiện để các doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp trong nước tăng cường liên kết kinh doanh, trao đổi kinh nghiệm, hợp tác trong sản xuất nhằm “thúc” công nghiệp hỗ trợ dệt may phát triển.

Bên cạnh đó, khuyến khích đầu tư FDI nhưng cần xây dựng, bổ sung các nguyên tắc ưu đãi, nâng cao các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về sản phẩm, bảo vệ môi trường, tài nguyên và tiết kiệm năng lượng phù hợp với tiêu chuẩn của khu vực và thế giới.