'Việt Nam tiến rất nhanh trong thực thi Thuế tối thiểu toàn cầu'

Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) vừa phối hợp với Trung tâm thuế và Đầu tư quốc tế (ITIC) tổ chức hội thảo quốc tế "Thực hiện trụ cột 2 Thuế tối thiểu toàn cầu ở Việt Nam".

Bên lề hội thảo, Nhadautu.vn đã có cuộc phỏng vấn với ông Jonathan Pemberton - Chuyên gia cấp cao của Trung tâm Đầu tư và Thuế Quốc tế (ITIC), cựu chuyên gia cơ quan thuế của Anh HMRC và OECD.

Việc thực thi Thuế tối thiểu toàn cầu là hiển nhiên và không thể quay ngược lại. Tuy nhiên, đâu là vấn đề lớn trong thực thi việc này đối với các nước trong khu vực?

Ông Jonathan Pemberton: Tôi nghĩ rằng thách thức nằm ở yêu cầu thay đổi tư duy về ưu đãi thuế. Nhiều quốc gia trong khu vực đã quen với việc đưa ra mức thuế suất thấp hoặc miễn thuế để thu hút đầu tư.

Phải mất một thời gian để một số cơ quan của Chính phủ, đặc biệt là các bộ phận không liên quan đến thuế nhưng liên quan đến xúc tiến đầu tư nước ngoài (FDI), hiểu rằng luật chơi đã thay đổi.

Thuế tối thiểu toàn cầu là một hệ thống phức tạp. Vì vậy, đối với những người không trong ngành thuế, thực sự không dễ nắm bắt. Nhưng khi mọi người đều hiểu rằng thuế cao hơn là điều không thể tránh khỏi, và nếu không nộp ở nước sở tại thì sẽ phải nộp ở nước mẹ, chúng ta sẽ thấy sự thay đổi - sự thay đổi theo hướng có những khuyến khích mới khác sáng suốt hơn và tập trung hơn vào giá trị xứng đáng với đồng tiền bỏ ra.

Ông đánh giá thế nào về sự chuẩn bị của Việt Nam cho việc thực thi Trụ cột 2 của Thuế tối thiểu toàn cầu và so với các nước khác ở Đông Nam Á?

Ông Jonathan Pemberton: Dựa trên những gì tôi đã thấy và đặc biệt tại hội thảo, tôi có thể nói rằng Việt Nam là quốc gia dẫn đầu trong khu vực. Hàn Quốc là quốc gia đầu tiên ban hành mức Thuế tối thiểu toàn cầu trong luật pháp của mình.

Nhưng Việt Nam đã không hề thua kém nhiều và đã có những bước tiến vững chắc như là Quốc hội đưa ra nghị quyết vào tháng 11/2023. Tôi vừa được biết chi tiết hơn về kế hoạch của Việt Nam, mục tiêu là hoàn thành soạn thảo quy định chi tiết vào cuối tháng 5 và đưa vào thực thi từ tháng 10.

Cụ thể hơn, Việt Nam có chương trình rõ ràng để thực hiện Thuế tối thiểu toàn cầu một cách cẩn thận. Việc này sẽ giúp các công ty đa quốc gia, với tư cách là các đơn vị nộp thuế lớn, có thể tương đối dễ dàng biết được mình phải tuân thủ những gì, hiểu hệ thống nộp thuế, và hệ thống này sẽ được vận hành theo cách tương tự ở Việt Nam. Và các quy định cụ thể sẽ có hiệu lực trước cuối năm 2024. Vì vậy, theo tôi cảm nhận, mọi thứ đều khá ổn.

Ông có đề xuất gì về việc hỗ trợ các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam khi họ phải nộp thêm thuế khi phải áp dụng chế độ Thuế tối thiểu toàn cầu?

Ông Jonathan Pemberton: Đúng là họ sẽ phải đóng thuế ở Việt Nam nhiều hơn mức họ đang đóng. Nhưng dù sao thì họ cũng sẽ phải trả thêm thuế dù có ở Việt Nam hay không, vì vậy không cần thiết phải phóng đại sự ảnh hưởng của việc áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu đến đầu tư trực tiếp nước ngoài. Tuy thuế là một yếu tố trong quyết định của doanh nghiệp FDI, nhưng không phải là yếu tố tiên quyết trong quyết định của nhà đầu tư. Nó thậm chí có thể không nằm trong nhóm đầu.

Vì vậy, tôi nghĩ việc chúng ta tập trung thảo luận là hướng tới các biện pháp tạo ra ưu đãi thế hệ mới. Việc này sẽ dễ dàng hơn nếu chúng xem xét ưu đãi dựa trên chi phí, thay vì truyền thống là dựa trên thu nhập.

Cá nhân tôi nghĩ vấn đề quan trọng cần giải quyết là làm cách nào để hệ thống thuế hoạt động trơn tru, đảm bảo sự nhất quán về thuế, và cũng giúp các nhà đầu tư dễ dàng tự đánh giá những gì họ sẽ được hưởng.

Có nguy cơ nào về tranh chấp pháp lý giữa các chính phủ và doanh nghiệp nước ngoài không, khi mà các ưu đãi về thuế sẽ không còn khi phải áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu?

Ông Jonathan Pemberton: Theo tôi biết thì chưa có vụ việc tranh chấp nào như vậy. Thành thật mà nói, tôi không nghĩ việc khởi kiện một trường hợp như vậy sẽ có lợi cho nhà đầu tư. Bởi vì ngay cả khi doanh nghiệp thành công trong việc trả mức thuế thấp ở quốc gia này vì thỏa thuận đầu tư giữa 2 bên là như vậy, thì doanh nghiệp vẫn sẽ phải trả thuế ở nơi khác.

Vì thế, tôi không nghĩ chúng ta sẽ chứng kiến nhiều tranh chấp như vậy, và phản ứng nhẹ nhàng của OECD trước những thắc mắc tương đồng cũng cho thấy thái độ thoải mái về vấn đề này.

Ông rút ra được điều gì từ chương trình lần này?

Ông Jonathan Pemberton: Tôi thấy được rằng về công tác chuẩn bị của Việt Nam, cụ thể là về các chi tiết trong thực hành Thuế tối thiểu toàn cầu, thì Việt Nam đã tiến xa hơn những gì tôi nghĩ. Năm ngoái tôi đã có mặt ở Việt nam khi Quốc hội lần đầu tiên có cuộc thảo luận về Trụ cột 2.

Và trong thời gian ngắn thì việc này đã chuyển từ cuộc thảo luận sáng việc đạt được một nghị quyết vào tháng 11. Bây giờ chúng ta đã có cuộc thảo luận rất tích cực, điều đó cho thấy ông Đặng Ngọc Minh, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế, và các cộng sự đã và đang chuẩn bị tích cực để có được một dự thảo về Thuế tối thiểu toàn cầu vào cuối tháng 5. Đó là một quá trình khá nhanh và khá ấn tượng.

Việc pháp lý luôn là một thách thức, nhưng dựa vào thông tin từ hội thảo, tôi thấy không thấy lý do gì mà Tổng cục Thuế và Bộ Tài chính không thể theo sát các mốc thời gian mà họ đề ra, bao gồm cả việc đảm bảo thực thi Thuế tối thiểu toàn cầu vào cuối năm nay.

Sau đó, chúng ta sẽ chuyển sang giai đoạn tiếp theo, đó là các khía cạnh thực tế của quản trị. Tại hội thảo, tôi thấy được nhu cầu cấp thiết về xây dựng quy trình tập trung để quản lý lợi nhuận và nợ theo Thuế tối thiểu toàn cầu. Quá trình này đang diễn biến rất tốt.

Ông có lời khuyên, kiến nghị nào sau chương trình không?

Ông Jonathan Pemberton: Tôi nghĩ lời khuyên duy nhất mà tôi đưa ra là hãy bám sát văn bản gốc của OECD để thực hiện ở Việt Nam. Việt Nam đã đạt được thành tựu lớn là các quy tắc mẫu Chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu - Trụ cột 2 (GloBE) của Thuế tối thiểu toàn cầu đã được dịch sang tiếng Việt và nó giúp các công ty đa quốc gia tuân thủ dễ dàng hơn rất nhiều vì họ biết các quy tắc đó là gì.

Xin trân trọng cảm ơn ông!