CỔNG THÔNG TIN VÀ ĐẦU TƯ QUỐC TẾ
Tại hội thảo tổ chức ở Tp.HCM hôm 7/8 nhằm bàn về triển vọng xuất khẩu (XK) vào thị trường Halal (các quốc gia Hồi giáo) thông qua “cửa ngõ” Malaysia, bà Shariza binti Abdul Rasheed, Giám đốc sản phẩm Halal - Ngân hàng Maybank Malaysia, nhận định rằng cơ hội thị trường đang mở ra cho các doanh nghiệp (DN) Việt Nam với quy mô thị trường Halal toàn cầu được dự báo đạt 5 nghìn tỷ USD vào năm 2030.
Từ nhiều trở ngại với chứng nhận Halal
Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội như kể trên thì con đường để DN trong ngành hàng nông sản thực phẩm Việt tiếp cận thị trường Halal không phải là điều đơn giản, nhất là có những “điểm nghẽn” ngay từ trong nước ảnh hưởng đến quá trình XK.
Để chinh phục các nhà thu mua quốc tế trên thị trường Halal đầy tiềm năng đòi hỏi ngành hàng nông sản thực phẩm Việt cần vượt qua trở ngại nội tại là chứng nhận Halal.
Như băn khoăn của bà Hồ Thị Quyên, Phó giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư (ITPC), thực tế hiện nay số lượng đơn vị có chức năng cấp chứng chỉ Halal ở Việt Nam còn ít, chi phí khá cao đối với các DN vừa và nhỏ.
Mặt khác, theo bà Quyên, một số yêu cầu khó thực hiện tại Việt Nam như quy định phải có người đạo Hồi giám sát quy trình sản xuất khiến việc đạt được chứng nhận Halal để XK hàng hóa sang thị trường các nước Hồi giáo là một thách thức lớn với DN Việt Nam.
Bên cạnh đó, như lưu ý của Ts. Phú Văn Hẳn (Đại học Hùng Vương Tp.HCM), Việt Nam hiện vẫn chưa có nhiều tổ chức chứng nhận Halal được công nhận rộng rãi ở cấp độ quốc tế. Hoạt động cấp chứng nhận Halal trong nước còn mang tính phân tán, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan và đơn vị liên quan, đồng thời chưa đạt được mức độ tương thích cao với các tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế.
“Điều này gây ra không ít trở ngại cho DN trong việc tiếp cận các thị trường XK Halal, đặc biệt ở các khâu xác minh chứng nhận, kiểm định chất lượng và vận hành logistics chuyên biệt theo yêu cầu nghiêm ngặt của các quốc gia Hồi giáo”, Ts. Hẳn nói.
Không chỉ vậy, Ts. Phú Văn Hẳn chỉ rõ phần lớn DN hoạt động trong lĩnh vực chế biến thực phẩm và nông sản có quy mô nhỏ và vừa, với năng lực tài chính hạn chế, trình độ quản trị còn yếu, nguồn nhân lực thiếu kiến thức chuyên sâu về tiêu chuẩn Halal, và khả năng tiếp cận công nghệ hiện đại còn nhiều hạn chế. Tâm lý e ngại, thiếu thông tin và thiếu định hướng chiến lược về thị trường Halal cũng khiến nhiều DN chưa chủ động tham gia và khai thác lĩnh vực đầy tiềm năng này.
Đáng chú ý, sự thiếu hụt đội ngũ chuyên gia có kiến thức toàn diện về chuỗi giá trị Halal - từ sản xuất, chế biến, đóng gói, logistics đến tiếp thị và phân phối - đang là một rào cản lớn trong quá trình chuyên nghiệp hóa và hội nhập sâu của ngành Halal Việt Nam vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đó là chưa kể Việt Nam hiện đang chịu áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các quốc gia đi trước như Malaysia, Indonesia và Thái Lan. Những quốc gia này đã xây dựng được hệ sinh thái Halal tương đối hoàn chỉnh, bao gồm hệ thống chứng nhận quốc gia có uy tín, thương hiệu Halal được công nhận rộng rãi trên thị trường quốc tế, cùng với mạng lưới phân phối sản phẩm phủ rộng tại nhiều quốc gia Hồi giáo.
Ngoài vấn đề trở ngại như lĩnh vực thực phẩm Halal, vẫn còn một số điểm “nghẽn” nội tại khác cần được tháo gỡ để các DN nông sản thực phẩm Việt có thể thâm nhập tốt hơn tại những thị trường tiềm năng trong chiến lược đa dạng thị trường XK - được xem là lựa chọn bắt buộc giữa môi trường rủi ro cao nếu phụ thuộc thị trường truyền thống như hiện nay.
Đến những lô hàng kém chất lượng
Chẳng hạn với thị trường tiềm năng như Ba Lan (thuộc EU), một trong những điểm “nghẽn” là vấn đề về chất lượng sản phẩm. Trong cảnh báo mới nhất của Thương vụ Việt Nam tại Ba Lan đối với các DN xuất khẩu nông sản, thực phẩm chính là việc một số lô hàng không chất lượng.
Điển hình như ngày 25/7/2025, Cơ quan Thanh tra chất lượng Thương mại các Sản phẩm thực phẩm Nông nghiệp Ba Lan (IJHARS) tại Gdansk, Ba Lan thông báo đã bắt giữ lô hàng thực phẩm 22 tấn quế từ Việt Nam vào Ba Lan do mùi mốc, tạp chất vi sinh (nấm mốc và men) và các chất ô nhiễm hữu cơ khác.
Thương vụ Việt Nam tại Ba Lan cho biết quyết định được thực thi ngay lập tức. Theo quy trình, lô hàng như trên sẽ được trả lại cho người gửi hoặc xử lý theo quy định.
Và đây không phải là lần đầu tiên Cơ quan Thanh tra Ba Lan bắt giữ hàng hóa từ Việt Nam. Theo dữ liệu do IJHARS công bố, trong nửa đầu năm 2025, cơ quan này đã ban hành lệnh cấm đối với 5 lô hàng có nguồn gốc từ Việt Nam gồm các mặt hàng hạt tiêu đen và xoài sấy.
Chính vì vậy, Thương vụ Việt Nam tại Ba Lan đề nghị các DN Việt Nam XK nông sản, thực phẩm vào Ba Lan cần hết sức lưu ý siết chặt công tác quản lý chất lượng tránh tổn thất do hàng bị trả về hoặc tiêu hủy, đồng thời ảnh hưởng đến uy tín của hàng nông sản Việt hiện đang tạo dựng được vị trí nhất định trên thị trường Ba Lan.
Hoặc như tại thị trường tiềm năng là Đài Loan (Trung Quốc) cũng đang có những động thái chú ý nhất định đến chất lượng nông sản của Việt Nam, điển hình là trái sầu riêng.
Theo thông tin đưa ra mới đây từ Văn phòng Kinh tế Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc (Trung Quốc), đó là việc Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Đài Loan (TFDA) gửi các Hiệp hội và DN liên quan thông báo về việc tăng cường giám sát sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam.
TFDA nêu rõ kể từ ngày 22/7/2025 đến ngày 21/8/2025 (ngày nhập khẩu), Đài Loan sẽ áp dụng hình thức kiểm tra theo lô, không giảm tần suất kiểm tra và kiểm tra trọng điểm đối với dư lượng kim loại nặng và thuốc bảo vệ thực vật của mặt hàng sầu riêng tươi (mã HS “0810.60.00.00.7”) nhập khẩu từ Việt Nam.
Đáng chú ý, thông báo từ TFDA cho biết mặt hàng sầu riêng tươi nhập khẩu từ Việt Nam, trong vòng 6 tháng đã có tổng cộng 13 lô không đạt tiêu chuẩn khi kiểm tra tại cửa khẩu.
Đó là lý do mà Văn phòng Kinh tế Văn hóa Việt Nam tại Đài Bắc khuyến cáo các DN đang XK sầu riêng tươi đi Đài Loan được biết, tăng cường quản lý chất lượng sản phẩm sầu riêng XK vào Đài Loan tránh bị yêu cầu tiêu hủy, trả hàng.
Suy cho cùng, từ nhiều trở ngại đối với thực phẩm Halal cho đến cảnh báo về những lô hàng nông sản kém chất lượng và không đạt chuẩn ở thị trường Ba Lan và Đài Loan (Trung Quốc), là bài học cho ngành hàng nông sản thực phẩm Việt cần sớm tháo “nghẽn” nội tại để không vuột mất cơ hội thâm nhập vào các thị trường tiềm năng trong thời gian tới.
Thế Vinh
