Nỗ lực giảm rác thải nhựa đại dương, phát triển bền vững kinh tế biển

Ngày 11/9/2025 tại Hà Nội, Chương trình Phát triển Liên hợpquốc (UNDP) tại Việt Nam và Đại sứ quán Na Uy tại Hà Nội, với sự hỗ trợ củaChính phủ Na Uy, phối hợp cùng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam (Bộ Nông nghiệp vàMôi trường) tổ chức hội thảo về các giải pháp sáng tạo nhằm giảm ô nhiễm nhựa đạidương tại Việt Nam và khu vực ASEAN, tổng kết "Dự án Thách thức đổi mới sáng tạo giảm ô nhiễm nhựa (EPPIC)".

Ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo ViệtNam, nhấn mạnh “ô nhiễm rác thải nhựa đại dương là một trong những thách thứcnghiêm trọng mang tính xuyên biên giới, là mối đe dọa to lớn đối với hệ sinhthái và môi trường ven biển cũng như đại dương. Và để giải quyết vấn đề nàykhông phải là trách nhiệm của một quốc gia, một tổ chức hay cộng đồng đơn lẻ”.

CHẶN 3.500 TẤN NHỰA THẢI TRỰC TIẾP RA MÔI TRƯỜNG TỪ CÁC SÁNGKIẾN

Phòng, chống, giảm thiểu rác thải nhựa đại dương đã được nêurõ tại Nghị quyết số 26/NQ-CP của Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Chiếnlược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam và Kế hoạch hành động quốc gia vềquản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030.

Để góp phần xử lý vấn đề ô nhiễm rác thải nhựa đại dương, dựán "Thách thức đổi mới sáng tạo chấm dứt ô nhiễm nhựa" (EPPIC) đượcChương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) triển khai từ 2020 đến nay nhằmthúc đẩy đổi mới sáng tạo giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa đại dương tại khu vựcASEAN, và đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực.

Ở Việt Nam, dự án được triển khai trong giai đoạn 2020- 2022 với các mục tiêu phù hợp với khung thể chế, chính sách về quản lý rác thải nhựađại dương, đồng thời góp phần khẳng định vai trò của Việt Namtrong việc tích cực tham gia đề xuất và thực hiện các sáng kiến hợp tác trongkhu vực ASEAN.

Trong khuôn khổ Dự án, UNDP đã phối hợp với Cục Biển và Hải đảoViệt Nam triển khai nhiều hoạt động có ý nghĩa thiết thực như phát động Cuộcthi Ý tưởng sáng tạo chống rác thải nhựa tại một số nước ASEAN, trong đó có ViệtNam…

Ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam: Ô nhiễm rác thải nhựa đại dương là một trong những thách thức nghiêm trọng mang tính xuyên biên giới, là mối đe dọa to lớn đối với hệ sinh thái và môi trường ven biển cũng như đại dương.

Giai đoạn từ năm 2022 đến nay, dự án tiếp tục được Chính phủNa Uy hỗ trợ nhằm nhân rộng các giải pháp sáng tạo trong khu vực. Trong đó,UNDP phối hợp với Cục Biển và Hải đảo Việt Nam góp ý xây dựng và hoàn thiệnSách Đổi mới sáng tạo về nhựa.

Dự án này, ngoài việc nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt củađổi mới sáng tạo là một trong những động lực chính thúc đẩy triển khai hiệu quảchính sách về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương, còn cung cấp thông tin hữuích để thực hiện nhiệm vụ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thuộc Chương trìnhtruyền thông về biển và đại dương đến năm 2030.

Trong 5 năm triển khai, EPPIC đã thu hút 350 hồ sơ ý tưởng từcác nước ASEAN, với nhiều giải pháp đột phá được đưa vào ứng dụng thực tiễn. Gần3.500 tấn nhựa được ngăn chặn, tránh phát thải trực tiếp ra môi trường.

Bên cạnh khoản tài trợ ươm tạo 18.000 USD, các đội tham gia dựán còn huy động hơn 700.000 USD từ các nhà đầu tư và quỹ hỗ trợ đổi mới. Tại ViệtNam, nhiều hoạt động thí điểm đã được triển khai, từ ứng dụng di động "Sănrác" giúp cộng đồng phát hiện và thu gom rác thải, đến thử nghiệm cơ chế đặtcọc - hoàn trả (DRS) và đồng xử lý 100 tấn rác thải nhựa không thể tái chế.

Minh chứng kết quả từ các sáng kiến này chính là ống hút cỏGreenJoy (Việt Nam), công nghệ tái chế không dung môi CIRAC (Thái Lan), trạm nạplại sản phẩm tiêu dùng Siklus (Indonesia), nền tảng tái chế kỹ thuật sốTrashCash (Philippines). Các mô hình này nhấn mạnh vai trò của đổi mới sáng tạotrong thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, mở ra cơ hội sinh kế mới cho cộng đồng...

VIỆT NAM KHẲNG ĐỊNH VAI TRÒ TIÊN PHONG ĐỔI MỚI SÁNG TẠO GIẢMÔ NHIỄM NHỰA ĐẠI DƯƠNG

5 năm trước, dự án Thách thức đổi mới sáng tạo nhằm chấm dứtô nhiễm nhựa (EPPIC) chính thức được bắt đầu. Theo bà Francesca Nardini, PhóTrưởng Đại diện UNDP Việt Nam, sáng kiến này được triển khai vào một thời điểmquan trọng, khi cuộc chiến toàn cầu chống ô nhiễm nhựa đang gia tăng mạnh mẽ. TạiViệt Nam, Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về rác thải nhựa đạidương vào tháng 12/2019.

“Đây là một cam kết mang tính khu vực, với sự hợp tác chặtchẽ giữa Việt Nam và 5 quốc gia ASEAN khác. Chúng ta đã cùng nhau nỗ lực đểthúc đẩy các giải pháp đổi mới sáng tạo chống ô nhiễm nhựa trong toàn khu vựcASEAN”.

Phó Trưởng Đại diện UNDP Việt Nam cho rằng ngoài việc thúc đẩyđổi mới sáng tạo, dự án còn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ xây dựngchính sách và thúc đẩy cách tiếp cận bao trùm trong quản lý rác thải nhựa. Mộttrọng tâm lớn là thúc đẩy Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) mang tínhbao trùm, đảm bảo lợi ích cho khu vực lao động phi chính thức – những người giữvai trò quan trọng trong chuỗi thu gom và tái chế.

Bà Francesca Nardini, Phó Trưởng Đại diện UNDP Việt Nam: "Trong bối cảnh hiệp ước toàn cầu về nhựa sắp tới, chúng tôi tin tưởng rằng Việt Nam và các quốc gia ASEAN sẽ tiếp tục đi đầu trong những nỗ lực này, dựa trên nền tảng vững chắc mà EPPIC đã xây dựng".

Bên cạnh đó, dự án đã cung cấp hỗ trợ cần thiết cho Việt Namtrong quá trình chuẩn bị và tham gia đàm phán hiệp ước toàn cầu về ô nhiễm nhựa,qua đó khẳng định vai trò lãnh đạo của Việt Nam trên trường quốc tế.

Đặc biệt, “trong bối cảnh hiệp ước toàn cầu về nhựa sắp tới,chúng tôi tin tưởng rằng Việt Nam và các quốc gia ASEAN sẽ tiếp tục đi đầutrong những nỗ lực này, dựa trên nền tảng vững chắc mà EPPIC đã xây dựng”, bàFrancesca Nardini nhấn mạnh.

Những thí điểm và thử nghiệm của EPPIC cũng đang mở đườngcho các giải pháp có thể nhân rộng như: thị trường vật liệu thứ cấp, đồng xử lýrác thải nhựa khó tái chế, xây dựng cơ sở thu hồi vật liệu (MRF), và phân loạirác tại nguồn. EPPIC hình dung một tương lai giảm ô nhiễm nhựa, nơi các kỹ thuậtquản lý rác thải hiệu quả cùng các sáng kiến kinh tế tuần hoàn tiềm năng như hệthống DRS, sẽ phát triển mạnh mẽ.

Theo UNDP Việt Nam, những kết quả của EPPIC sẽ tiếp tục đónggóp và gắn kết chặt chẽ với khung chính sách hiện hành gồm Luật Bảo vệ môi trường,EPR, Quyết định 1407/QĐ-TTg về hiệp ước chống ô nhiễm nhựa toàn cầu, Kế hoạchhành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn theo Quyết định 222/QĐ-TTg.

Đánh giá cao nỗ lực đổi mới sáng tạo chấm dứt ô nhiễm nhựa củaViệt Nam thông qua dự án EPPIC, ông Erlend Skutlaberg, Bí thư thứ nhất Đại sứquán Na Uy chia sẻ: "EPPIC đã tiếp cận đa chiều, kết hợp đổi mới sáng tạo,xây dựng chính sách và hợp tác khu vực nhằm tăng cường năng lực ứng phó với mộttrong những vấn đề cấp bách nhất hiện nay”.

Theo ông Erlend Skutlaberg, những kết quả của dự án là minh chứngrõ rằng hợp tác khu vực có thể mang lại đổi mới và tạo ra tác động thực sự, gópphần giảm rác thải nhựa và quản lý bền vững đại dương từ cấp địa phương, khu vựcvà quốc tế.

Thế kỷ XXI là thế kỷ của đại dương và Việt Nam xác định pháttriển kinh tế biển xanh là một trong những động lực chiến lược. Trong bối cảnhđó, quản lý tổng hợp biển và đại dương không chỉ tạo sự thống nhất, mà còn làtrụ cột chiến lược, giúp Việt Nam khai thác bền vững tiềm năng kinh tế biển, đổimới sáng tạo về giảm thiểu nhựa, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ môi trườngvà khẳng định vị thế quốc gia biển có trách nhiệm.

Trong thời gian tới, Cục Biển và Hải đảo cho rằng Việt Nam rấtcần có sự hỗ trợ các tổ chức quốc tế, đồng hành doanh nghiệp và tham gia cộng đồngđịa phương để đẩy mạnh hơn nữa công tác truyền thông, nâng cao nhận thức vềphát triển bền vững biển; tạo đồng thuận chiến lược giữa các bên; tích hợpchính sách- công nghệ- truyền thông trong một khung quản trị thống nhất.

Bên cạnh đó, với mục tiêu tăng cường hợp tác nhiều bên nhằmgiải quyết ô nhiễm nhựa theo chuỗi giá trị, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam cũngkhuyến nghị đẩy mạnh chuyển đổi hệ thống quản lý nhựa, thúc đẩy đầu tư vào giảipháp tuần hoàn và đổi mới sáng tạo theo đúng chủ trương, đường lối của Nghị quyếtsố 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyểnđổi số quốc gia.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường mong muốn tiếp tục nhậnđược sự đồng hành hỗ trợ của UNDP, Na Uy và các đối tác quốc tế trong việc thúcđẩy kinh tế biển bền vững. Đặc biệt, trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành ven biểnđang tái cơ cấu hành chính và mở rộng không gian phát triển, các hỗ trợ kỹ thuậtvà tài chính quốc tế sẽ góp phần quan trọng để nâng cao sinh kế cộng đồng venbiển, đồng thời giảm áp lực lên môi trường biển.