Khai mở chu kỳ ‘thanh lọc’ tiền ảo (1): định hình đường đi của dòng tiền

(KTSG Online) - Khi quy định thử nghiệm đầu tiên trên thị trường tài sản số được ban hành, hai thái cực đang diễn ra trên thị trường tiền mã hóa. Các tổ chức tài chính truyền thống mạnh tay bơm tiền để tham gia cuộc chơi, trong khi một số sẽ cho rằng khung cửa đang hẹp hơn.

Đón đầu luật chơi mới

Thị trường tiền mã hóa ngày càng sôi động với nhiều tin tức từ nhóm các người chơi tiềm năng mới. Chẳng hạn, Công ty cổ phần Chứng khoán HD (HDBS), công ty liên kết của HDBank, công bố kế hoạch chào bán hơn 365,3 triệu cổ phiếu, trong đó sẽ sử dụng 1.470 tỉ đồng để góp Công ty cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa HD, sau khi đơn vị này tăng vốn lên 10.000 tỉ đồng.

Trước HDBS, nhiều công ty chứng khoán lớn thể hiện ý chí muốn tham gia sâu hơn vào thị trường này. Chẳng hạn như SSI thành lập SSI Digital, VPBankS tham gia vào Công ty Sàn giao dịch Tài sản mã hóa Việt Nam Thịnh Vượng (CAEX) vừa được thành lập. Tương tự, Sàn giao dịch Tài sản mã hóa Techcom (TCEX) thuộc hệ sinh thái Techcombank, hay Sàn giao dịch tài sản mã hóa VIX (VIXEX) thuộc Công ty Chứng khoán VIX. Trước đó, MB cũng ký biên bản ghi nhớ hợp tác cùng Dunamu, đơn vị vận hành sàn Upbit của Hàn Quốc.

Theo Nghị quyết 05 của Chính phủ, doanh nghiệp vận hành sàn giao dịch mã hóa phải có vốn tối thiểu 10.000 tỉ đồng, gấp 3,3 lần vốn pháp định của nhà bang. Trong đó, có 35% vốn do ít nhất nhất hai tổ chức là ngân hàng, công ty chứng khoán, quản lý quỹ, bảo hiểm hoặc doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ nắm giữ.

Diễn biến sôi động này trái với chiều thông tin ban đầu khi Nghị quyết có hiệu lực, hàng loạt doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tài sản mã hóa thông báo dừng cung cấp một số dịch vụ cho nhà đầu tư Việt Nam, chẳng hạn như Coin98 Wallet, hay KyberSwap và một số sàn khác cũng ngừng hỗ trợ giao dịch cặp tiền liên quan đến tiền đồng. Lý do được nhắc đến nhiều là vì quy định buộc chuyển toàn bộ tài sản mã hóa về Việt Nam trong vòng 6 tháng kể từ khi sàn giao dịch đầu tiên được cấp phép.

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) cho rằng thực tế quy định 6 tháng chỉ áp dụng với hoạt động giao dịch trên sàn nước ngoài, còn việc lưu trữ trong ví cá nhân chưa bị bắt buộc.

Tuy nhiên, Nghị quyết hiện vẫn để lại nhiều khoảng trống pháp lý về sàn mã hóa và chờ được cụ thể hóa. Chẳng hạn như loại tài sản nào được niêm yết (có 13 triệu loại tài sản mã hóa nhưng những sàn lớn nhất thế giới chỉ niêm yết khoảng 200); mô hình giao dịch như thế nào, vì thị trường có cả sàn tập trung và phi tập trung (DeFi) được nhiều người cổ xúy.

“Đây mới là giai đoạn thử nghiệm, nhiều vấn đề vẫn còn để ngỏ. Điều này đòi hỏi cơ quan quản lý phải tiếp tục làm rõ, đặc biệt trong phân loại giao dịch đáng ngờ và tiêu chuẩn chống rửa tiền toàn cầu”, ông Trung nhấn mạnh.

Trên thực tế, thị trường thế giới cũng có nhiều hướng đi. Chẳng hạn, ngân hàng DBS tại Singapore được cấp phép và chỉ tập trung phục vụ nhóm khách hàng cá nhân cao cấp, vận hành thận trọng để duy trì hoạt động. Còn sàn Coinbase chọn cách mở rộng nhanh, niêm yết và bán cho nhà đầu tư nước ngoài. Binance thì chọn hướng toàn cầu hóa và từng gặp vấn đề pháp lý tại Mỹ.

Hiện các quy định có tác dụng kiểm soát thị trường tài sản số đang nằm trong “vùng xám”, vừa tạo động lực cho đổi mới công nghệ trong chứng khoán, hơn là thúc đẩy chính sách ngay lập tức, theo ông Trung. Nhưng dù là gì đi nữa, vấn đề là các sàn này phải “sống sót” qua giai đoạn thử nghiệm.

Định hình lối đi

Trong bối cảnh Việt Nam hiện xếp thứ 5 thế giới về mức độ phổ cập tiền mã hóa với quy mô ước tính khoảng 100 tỉ đô la Mỹ, bà Đặng Nguyệt Minh, Giám đốc Khối Nghiên cứu Dragon Capital, cho rằng Nghị quyết là bước đi quan trọng để thúc đẩy thị trường phát triển nhanh chóng và đúng hướng.

“Khung pháp lý này sẽ góp phần giảm thiểu rủi ro đầu cơ bằng cách hạn chế các nền tảng chưa được quản lý, đồng thời đáp ứng định hướng phát triển sâu hơn thị trường vốn nội địa thông qua việc định vị Việt Nam trở thành một trong những trung tâm tài sản mã hóa có quản lý tại châu Á trong tương lai gần", chuyên gia Dragon Capital nhận định.

Theo ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường của Tập đoàn VinaCapital, mục tiêu của Chính phủ là chuyển hoạt động tiền mã hóa tại Việt Nam từ thị trường phi chính thức quy mô lớn, phụ thuộc vào các kênh nước ngoài, sang thị trường chính thức có thể quản lý về vấn đề thuế. Theo đó, hàng tỉ đô la giao dịch từ các sàn nước ngoài được kỳ vọng kéo về hệ thống nội địa.

Mặt khác, mục tiêu tiếp theo sẽ là kết nối tài sản số chặt chẽ hơn với hệ thống tài chính hiện có, mở ra các kênh huy động vốn mới và hỗ trợ nền kinh tế số, ít phụ thuộc vào tiền mặt. Cuối cùng là tăng cường khả năng bảo vệ nhà đầu tư và giám sát thị trường.

“Kinh nghiệm thế giới cho thấy các quốc gia cho thấy ngay cả những thị trường được xem là cởi mở nhất trong khu vực cũng sẽ không ngần ngại siết chặt kiểm soát khi rủi ro gia tăng”, đại diện nhóm phân tích của VinaCapital bình luận.

Hiện Hàn Quốc, Singapore hay Thái Lan đang có xu hướng thắt chặt kiểm soát giao dich tiền mã hóa. Trong khi Hàn Quốc siết chặt tuân thủ ngay từ đầu, chẳng hạn như áp dụng các chính sách như liên kết tài khoản ngân hàng bằng tên thật, các quốc gia khác trong khu vực phải đối mặt với rủi ro từ cách tiếp cận “mở trước, siết sau”.

Từ góc độ nhà đầu tư, tại sự kiện giữa tháng 9, ông Trần Hùng Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Công nghệ Ngân hàng, Trường đại học Kinh tế - Luật (UEL) chia sẻ nghiên cứu dựa trên khảo sát 523 nhà đầu tư, trong đó có 70 người đang hoặc đã từng đầu tư vào lĩnh vực này.

Kết quả cho thấy nếu muốn đưa hoạt động giao dịch tại Việt Nam, thì lợi ích mà các sàn trong nước quảng bá cũng như lo ngại về rủi ro sàn quốc tế vẫn chưa đủ sức thuyết phục nhà đầu tư. Thay vào đó là quy định pháp lý rõ ràng, minh bạch và đặc biệt là ảnh hưởng từ cộng đồng xã hội.

Kỳ vọng của nhà đầu tư là khung pháp lý rõ ràng với cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả, và một hệ thống giao dịch ổn định, an toàn với chi phí cạnh tranh. Bên cạnh đó, những người này kỳ vọng ưu đãi thuế rõ ràng hơn, như miễn thuế giai đoạn đầu từ 3-5 năm. Ngoài ra, một vấn đề khác là có cơ chế khấu trừ lỗ khi tính thuế, đây cũng là điểm khác biệt quan trọng so với cách tính thuế giao dịch cổ phiếu hiện hành.