Biến động thuế quan không làm lung lay vị thế thu hút FDI của Việt Nam

(KTSG Online) - Mặc dù chính quyền Mỹ đã điều chỉnh một số chính sách thuế trong bối cảnh căng thẳng thương mại với Trung Quốc leo thang, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao và công nghiệp hỗ trợ chưa ghi nhận sự thay đổi đáng kể. Nhiều chuyên gia cho rằng lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu vẫn là yếu tố then chốt, vượt ra ngoài phạm vi tác động ngắn hạn của các chính sách thuế quốc tế.

Vị thế Việt Nam vẫn vững trong biến động thuế quan

Hơn bốn tháng trước, Mỹ công bố mức thuế đối ứng cực cao lên tới 46% đối với hàng hóa Việt Nam, gây lo ngại về khả năng rút vốn và chuyển dịch dòng vốn đầu tư ra khỏi nền kinh tế này. Nhiều doanh nghiệp lo lắng sẽ mất lợi thế cạnh tranh và đối mặt với bất ổn về môi trường đầu tư. Tuy nhiên, sau đó, chính quyền Mỹ đã điều chỉnh chính sách, áp dụng mức thuế cân đối hơn đối với các nước ASEAN.

Cụ thể, ngày 31-7, Tổng thống Mỹ Donald Trump ban hành sắc lệnh hành pháp quy định mức thuế 19-20% cho hàng hóa nhập khẩu từ các quốc gia ASEAN, riêng Singapore (10%), Lào và Myanmar (40%), Brunei (25%). Sự điều chỉnh này giúp giảm bớt lo ngại về việc các doanh nghiệp rút vốn khỏi Việt Nam do thuế cao, đồng thời tạo ra môi trường đầu tư ổn định hơn.

Các đối thủ cạnh tranh như Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines, Campuchia đều có mức thuế tương đương, giúp cân bằng cuộc chơi trong thu hút FDI. Các chuyên gia nhận định, mức thuế 20% của Việt Nam không phải là cách biệt đáng kể so với các nước khác, nên không gây tác động tiêu cực lớn đối với chiến lược đầu tư của doanh nghiệp quốc tế.

“Nếu mức thuế đối ứng trong khoảng 15-20%, khoảng cách này không đủ lớn để làm thay đổi chuỗi cung ứng toàn cầu hay gây ra sự dịch chuyển lớn của dòng vốn đầu tư”, ông Huỳnh Hoàng Phương, chuyên gia phân tích độc lập, nhận định tại Talk Show liên quan chứng khoán gần đây. Đồng thời ông cho rằng, dòng vốn FDI sẽ không còn áp lực phải lựa chọn giữa các quốc gia nhiều như giai đoạn trước.

Các chuyên gia kinh tế như Nguyễn Xuân Thành từ Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright, nhấn mạnh: trước đây, nói là ‘Trung Quốc +1’, giờ các tập đoàn quốc tế chuyển sang chiến lược ‘Trung Quốc +2, +3’, không chỉ dừng lại ở một điểm ngoài Trung Quốc. Đây là tín hiệu tích cực, vì dù Trung Quốc mở rộng, Việt Nam vẫn là lựa chọn hấp dẫn nhờ vị trí, nhân công và ổn định chính trị.

Cơ hội phát triển công nghiệp hỗ trợ

Một điểm đáng chú ý với thuế quan của Mỹ là sẽ đánh thuế rất cao đối với hàng trung chuyển qua Việt Nam nhằm ngăn chặn chuyển hàng tránh thuế từ các quốc gia khác. Điều này buộc các nhà sản xuất cuối cùng, hoặc các nhà đầu tư, khi lựa chọn Việt Nam làm nguồn cung cấp lớn, sẽ kéo theo các nhà cung cấp của họ đến đầu tư, phát triển chuỗi cung ứng tại đây.

Ông Phạm Xuân Hồng, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Thời trang TPHCM, chia sẻ nhiều nguyên phụ liệu của trong ngành dệt may vẫn còn phụ thuộc lớn nguồn nhập khẩu, trong đó đáng chú ý là vải sợi từ Trung Quốc. Do đó, các doanh nghiệp may mặc muốn mở rộng thị trường Mỹ sẽ phải gia tăng nội địa hóa nguyên phụ liệu hoặc tìm kiếm nguồn thay thế từ các quốc gia khác.

Với mức thuế vào Mỹ cạnh tranh và thị trường rộng lớn từ 20 Hiệp định FTA với nhiều ưu đãi thuế quan, ông tin rằng ngành may mặc Việt Nam, vốn đã cạnh tranh tốt, sẽ thu hút nhiều nhãn hàng quốc tế thúc đẩy nhà cung cấp đầu tư sản xuất tại Việt Nam để giảm rủi ro và nâng cao khả năng cạnh tranh.

Tương tự, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực da giày, điện tử, cơ khí, đồ gỗ… cũng kỳ vọng sẽ đón nhận làn sóng vốn đầu tư từ nước ngoài vào công nghiệp hỗ trợ. PGS. TS Nguyễn Hữu Huân nhận định đây là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc chuỗi cung ứng, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Đầu tư vào nguyên phụ liệu, thay vì chỉ gia công lắp ráp, giúp nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm và hướng tới phát triển bền vững hơn.

Và thu hút công nghệ cao

Theo báo cáo của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), sau 2 năm liên tiếp giảm, dòng vốn FDI toàn cầu trong năm 2024 phục hồi nhẹ lên mức 1.370 tỉ đô la Mỹ và tiếp tục tăng khoảng 4% trong nửa đầu 2025, chủ yếu do sự phục hồi tại các thị trường mới nổi như châu Á và châu Phi.

Báo cáo của UNCTAD cho thấy, dòng vốn FDI năm nay, xu hướng tập trung vào các lĩnh vực công nghệ cao, kinh tế số và năng lượng tái tạo. Ngành công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), năng lượng tái tạo là những lĩnh vực thu hút lượng vốn lớn. Việt Nam, Ấn Độ, Singapore tận dụng lợi thế về nguồn nhân lực trẻ và chính sách ưu đãi hấp dẫn để thu hút các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới.

Trong 6 tháng 2025, Việt Nam ghi nhận hơn 21,5 tỉ đô vốn FDI, trong đó hơn 55,6% chảy vào ngành chế biến, chế tạo và công nghệ cao, thể hiện rõ xu hướng dịch chuyển và mở rộng đầu tư vào các lĩnh vực này.

Dù Mỹ áp dụng chính sách thuế đối ứng, cho thấy Việt Nam phải chịu mức thuế cao hơn Singapore 10%, nhưng lại thấp hơn 5% so với Ấn Độ, điều này sẽ không làm giảm sức hút của Việt Nam trong mắt nhà đầu tư quốc tế. Thực tế, nhiều tập đoàn điện tử, công nghệ lớn đã liên tục cam kết rót vốn mạnh mẽ vào nền kinh tế tỉ dân này, tạo ra áp lực lớn đối với chính sách thu hút đầu tư công nghệ cao, đặc biệt là trong lĩnh vực bán dẫn.

Đối chiếu thuế đối ứng của Mỹ áp với các nước, đặc biệt là Ấn Độ, ông Hiếu Lê, Giám đốc cấp cao, Trưởng bộ phận cho thuê của CBRE Việt Nam, cho rằng Việt Nam sẽ duy trì dòng vốn đầu tư vào điện tử, viễn thông và tiếp tục đón nhận nhiều vốn công nghệ cao, bán dẫn.

Theo ông Hiếu, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc vẫn là yếu tố giúp Việt Nam duy trì vị thế hấp dẫn đối với các nhà đầu tư công nghệ cao. Nhiều doanh nghiệp đã thiết lập hệ sinh thái sản xuất ổn định. Điều này là điểm tựa quan trọng giúp Việt Nam giữ vững dòng vốn FDI chất lượng cao trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu khốc liệt.

Tương tự, theo TS. Phan Hữu Thắng, Chủ tịch Liên chi hội Tài chính KCN Việt Nam (VIPFA), Việt Nam có lợi thế ngày càng rõ về nhân lực và hạ tầng công nghệ cao. “Chi phí lao động còn thấp, trong khi chất lượng nguồn nhân lực cao đang được đào tạo và nâng cao liên tục để phù hợp với yêu cầu của các nhà đầu tư công nghệ cao”, TS Thắng nói.

Với vị trí chiến lược, chính sách mở cửa và môi trường đầu tư thuận lợi, Việt Nam ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn cho các doanh nghiệp quốc tế muốn mở rộng hoạt động, đặc biệt trong các lĩnh vực chế biến, công nghệ cao và năng lượng tái tạo.

Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến lo ngại về các rào cản khiến dòng vốn FDI gặp khó khăn. Ngoài giá thuê đất cao, các nhà đầu tư lo ngại về chi phí đầu vào tăng nhanh (lao động, nguyên liệu, logistics); hạ tầng logistics còn yếu; ngành công nghiệp hỗ trợ chưa phát triển đủ mạnh; cùng với đó là sự thiếu ổn định trong chính sách thuế và ưu đãi…

Theo TS Thắng, thách thức lớn nhất nằm ở việc chậm trễ trong triển khai và chuẩn bị toàn diện các bước để hướng tới FDI chất lượng cao, bền vững, có giá trị gia tăng, đồng thời phát triển toàn diện các lĩnh vực kinh tế, quốc phòng và môi trường. Dù đã có Nghị quyết 50, Việt Nam cần nâng cao năng lực hoạch định và thực thi chính sách để thu hút và quản lý FDI hiệu quả hơn trong tương lai.