Cần kiểm soát chặt tổng mức đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao

Chiều 8/12, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, Quốc hội đã phê duyệt chủ trương đầu tư dự án với hình thức đầu tư công; ban hành Nghị quyết số 227, chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư đối tác công tư (PPP) theo Luật PPP và hình thức đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án.

Hiện, Chính phủ đang chỉ đạo triển khai thực hiện giải phóng mặt bằng, lựa chọn tư vấn dự án, rà soát, biên dịch tiêu chuẩn kỹ thuật, nghiên cứu, đánh giá, lựa chọn phương thức đầu tư tối ưu, tiếp nhận hồ sơ đề xuất các doanh nghiệp tham gia thực hiện dự án, xây dựng và ban hành các nghị định hướng dẫn, lập và phê duyệt các đề án liên quan đến nguồn nhân lực và phát triển công nghiệp đường sắt.

Các địa phương đang tập trung thực hiện giải phóng mặt bằng và khởi công một số khu tái định cư. Từ đó, kiến nghị cần tách công tác giải phóng mặt bằng thành các dự án độc lập, trong đó nguồn vốn được bố trí từ ngân sách Trung ương và địa phương, giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết.

Bộ trưởng Minh cho lý giải, theo Nghị quyết 172, công tác giải phóng mặt bằng dự kiến sẽ được tách thành các dự án thành phần. Việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư dự án độc lập sẽ thuận lợi hơn bởi quy mô là rất lớn (1.541 km qua 15 địa phương). Đồng thời, để chủ động đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng, việc tách thành dự án độc lập là cần thiết.

Để kịp thời đáp ứng tiến độ triển khai dự án, Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng các cơ chế, chính sách đặc biệt đặc thù cho các phương thức đầu tư để đảm bảo tính khả thi, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp, người dân, lợi ích quốc gia, dân tộc.

Từ đó, Bộ trưởng đề xuất, trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có), để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi khẳng định, việc bổ sung cơ chế chính sách cho dự án là cần thiết. Tuy nhiên, một số ý kiến đề xuất các chính sách chưa thực sự rõ ràng.

Cụ thể, về các cơ chế chính sách áp dụng cho dự án, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy, việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần đã có tiền lệ đối với sân bay Long Thành.

Do đó, đề xuất của Chính phủ là có cơ sở nhưng cần làm rõ khái niệm dự án độc lập, xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ thống nhất của toàn dự án; đảm bảo không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư dự án.

Về đề xuất "trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt cho dự án", Chủ nhiệm nêu rõ, tại khoản 18 Điều 3 Nghị quyết số 172 của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án đã quy định điều này.

Hơn nữa, tại khoản 14 Nghị quyết kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức PPP và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, bên cạnh hình thức đầu tư công.

Nghị quyết cũng giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định. Trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét quyết định. Vì vậy, việc đề xuất chính sách trên là không cần thiết.

Ngoài ra, về kiến nghị Quốc hội chấp thuận bổ sung các chính sách áp dụng cho dự án vào Nghị quyết chung của kỳ họp thứ 10, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, trong trường hợp chính sách được Quốc hội chấp thuận, việc quy định bổ sung chính sách áp dụng cho dự án tại nghị quyết chung của kỳ họp là phù hợp.