Nâng tầm Việt Nam trong chuỗi giá trị năng lượng sạch và pin lithium toàn cầu

Trên khắp châu Á, các chính phủ và ngành công nghiệp không ngừng nỗ lực giữ vững vị thế trong nền kinh tế năng lượng sạch. Chuỗi cung ứng lithium và sản xuất pin được nâng tầm ưu tiên chiến lược, và Việt Nam đang vươn mình thành một nhân tố chủ chốt trong ngành này.

Tham vọng chiến lược của Việt Nam rất rõ ràng. Quy hoạch Phát triển Điện lực Quốc gia VIII đặt mục tiêu hơn 39% năng lượng tái tạo trong tổng sản lượng điện vào năm 2030, và áp dụng hoàn toàn xe điện vào năm 2050. Những mục tiêu này không chỉ thể hiện cam kết mạnh mẽ về phát triển bền vững, mà còn củng cố vai trò ngày càng quan trọng của quốc gia trong chuỗi giá trị năng lượng sạch khu vực và toàn cầu.

Theo dự báo của IMARC Group, thị trường pin lithium-ion của Việt Nam được kỳ vọng sẽ tăng trưởng với tốc độ kép hàng năm (CAGR) 10,1% trong giai đoạn 2025–2033, do nhu cầu bùng nổ từ ngành xe điện và năng lượng tái tạo. Khi ngành này phát triển, tầm quan trọng của việc xây dựng các hệ sinh thái hỗ trợ vững chắc càng trở nên thiết yếu. Trong đó, logistics nổi bật như một trụ cột chính đảm bảo chuỗi giá trị pin lithium của Việt Nam từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm hoàn thiện đều có thể vận hành hiệu quả, an toàn và đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ở tỉnh Sơn Đông (Trung Quốc), các thành phố như Tế Nam và Thanh Đảo đóng vai trò trung tâm chuyên sản xuất pin lithium, được đầu tư 14 tỷ USD nhằm xây dựng chuỗi cung ứng tích hợp toàn diện từ nguyên liệu đầu vào đến lắp ráp thành phẩm cuối cùng. Chính sách hỗ trợ và cơ sở hạ tầng thúc đẩy mô hình liên kết công nghiệp, cho phép Sơn Đông mở rộng công suất và hợp nhất hoạt động sản xuất.

Tại Việt Nam, ngành công nghiệp sản xuất pin đang hình thành cũng có thể phát triển theo mô hình tương tự, các tỉnh phía Bắc như Hải Phòng, Hà Nội và Hà Tĩnh thu hút sự quan tâm từ nhiều nhà đầu tư lớn. Bằng cách tập trung đầu tư, hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực tại các khu vực này, Việt Nam hướng tới xây dựng một trung tâm sản xuất pin hiệu quả cao. Điều này cũng đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với hệ thống logistics tuân thủ quy chuẩn nhằm vận chuyển pin lithium một cách an toàn và hiệu quả.

Vận chuyển pin lithium đặt ra những thách thức đặc thù bởi chúng được xếp vào nhóm Hàng nguy hiểm (Dangerous Goods – DG) bởi các đặc tính hóa học. Pin lithium chịu sự quản lý chặt chẽ từ các tổ chức quốc tế như Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) và Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO), với yêu cầu nghiêm ngặt về bao bì, nhãn mác, chứng từ và quy trình vận chuyển nhằm đảm bảo an toàn ở mọi giai đoạn của chuỗi cung ứng. Do đó, một hệ thống logistics hiệu quả không chỉ bảo vệ tính toàn vẹn của loại sản phẩm nhạy cảm này mà còn giúp rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm thiểu rủi ro sự cố và nâng cao độ tin cậy của toàn bộ chuỗi cung ứng.

Trong môi trường được quản lý chặt chẽ như hiện nay, việc có một đối tác logistics đủ năng lực có thể tạo nên sự khác biệt quan trọng. Chẳng hạn, FedEx đang hỗ trợ các nhà sản xuất trong nhiều lĩnh vực như năng lượng sạch, y tế và công nghệ cao thông qua những giải pháp vận chuyển hàng nguy hiểm (DG) trọn gói. Mỗi năm, FedEx vận chuyển an toàn hàng triệu lô hàng chứa pin và thiết bị sử dụng pin trên toàn cầu, được hỗ trợ bởi các giải pháp đóng gói đạt chứng nhận Liên Hợp Quốc (UN), dán nhãn chính xác và vận chuyển hàng không chuyên biệt thông qua mạng lưới toàn cầu của mình.

Đặc biệt đối với các nhà xuất khẩu pin Việt Nam trong môi trường cạnh tranh toàn cầu, ngoài việc tuân thủ quy định thì tốc độ và độ tin cậy cũng đóng vai trò không kém quan trọng. Tận dụng dịch vụ giao hàng nhanh và công cụ theo dõi đơn hàng theo thời gian thực, các nhà sản xuất có thể đáp ứng lịch giao hàng khắt khe và xây dựng niềm tin với khách hàng quốc tế.

Nhìn về tương lai, ngành pin lithium của Việt Nam mở ra cơ hội lớn để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dài hạn và khẳng định vai trò chiến lược của quốc gia trong chuỗi cung ứng năng lượng sạch toàn cầu. Với nhu cầu quốc tế ngày càng tăng, trữ lượng khoáng sản tiềm năng và môi trường chính sách thuận lợi, đặc biệt sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW được ban hành thì Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng.

Nghị quyết nhấn mạnh vai trò phát triển khu vực kinh tế tư nhân, mở rộng khu công nghiệp và nâng cấp hạ tầng, qua đó trực tiếp hỗ trợ nhu cầu doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng sạch và sản xuất pin. Để tận dụng tối đa đà phát triển này, việc tiếp tục đầu tư vào logistics, nguồn nhân lực và cải cách thủ tục pháp lý sẽ đóng vai trò then chốt.

Đồng thời, Việt Nam cần nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh các nền kinh tế cùng khu vực đang phát triển nhanh chóng. Các quốc gia như Indonesia và Thái Lan không chỉ mở rộng quy mô sản xuất pin mà còn xây dựng hệ sinh thái tích hợp từ khai thác, sản xuất đến tái chế. Để vươn lên dẫn đầu, Việt Nam cần vượt qua mục tiêu về năng lực, chuyển sang ưu tiên nội địa hóa chuỗi cung ứng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và bảo đảm tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu. Khi các tập đoàn quốc tế mở rộng hiện diện tại ASEAN, Việt Nam đối mặt với thách thức kép là thu hút đầu tư bền vững trong khi vẫn phải đảm bảo khả năng phục hồi trước những cú sốc bên ngoài cũng như sự phụ thuộc vào công nghệ.

Với hạ tầng phù hợp, năng lực vững chắc và các đối tác chiến lược, Việt Nam không chỉ sẵn sàng cạnh tranh mà còn sẵn sàng dẫn đầu trong định hình tương lai ngành năng lượng sạch của Đông Nam Á, đồng thời tạo ra giá trị bền vững cho cả nhà đầu tư lẫn ngành công nghiệp.

(*) Ee-Hui Tan, Giám đốc Khai thác của FedEx Việt Nam và Campuchia