Sóng tài sản mã hoá đang đến, nhân lực cho ngành sẵn sàng đến đâu?

(KTSG Online) - Luật Công nghiệp công nghệ số, có hiệu lực từ năm 2026, sẽ mở ra cơ hội hình thành ngành công nghiệp tài sản mã hoá cho Việt Nam. Trong thời gian chờ đợi, việc cần làm là xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực này, qua đó thúc đẩy ngành phát triển an toàn và bền vững.

Phía sau cơ hội hình thành ngành công nghiệp tài sản mã hoá Việt Nam

Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua hồi tháng 6-2025 đánh dấu việc tài sản số được công nhận và được pháp luật bảo vệ như tài sản thực, mở ra nhiều cơ hội đầu tư, phát triển cho các doanh nghiệp blockchain, quản lý tài sản và nhà đầu tư, thay vì hoạt động trong vùng xám và không nhận được sự bảo vệ từ pháp luật như trước.

Tới tháng 7-2025, Quốc hội thông qua nghị quyết về trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, với định hướng là mô hình trung tâm tài chính thế hệ mới, gồm: hoạt động đổi mới sáng tạo và các sàn giao dịch chuyên biệt, được hiểu là sàn giao dịch tài sản số. Mới đây, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự thảo nghị quyết thí điểm về thị trường tài sản số.

Nắm bắt cơ hội trên, Alphatrue Solutions, một đơn vị khởi nghiệp mới thành lập tại Đà Nẵng, đã phát triển phần mềm "Basal Pay", tập trung vào việc xây dựng hệ thống kết hợp giữa công nghệ blockchain và tài chính truyền thống. Qua đó, hỗ trợ việc trao đổi tài sản mã hóa với tiền pháp định một cách minh bạch, tự động, tuân thủ đầy đủ các quy định quốc tế về phòng, chống rửa tiền (AML) và tài trợ khủng bố (CFT).

Sản phẩm của doanh nghiệp đã được UBND thành phố Đà Nẵng phê duyệt thử nghiệm có kiểm soát trong vòng 36 tháng, tại Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Đà Nẵng và Khu công nghệ thông tin tập trung, theo Quyết định số 1181/QĐ-UBND.

Từ góc nhìn chuyên gia, ông Trần Xuân Tiến, Tổng thư ký Chi hội Blockchain TPHCM, nhận định Luật Công nghiệp công nghệ số, có hiệu lực từ năm 2026, sẽ mở ra cơ hội tạo nên ngành công nghiệp tài sản số tại Việt Nam

Theo đó, tài sản số được công nhận pháp lý, giúp doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) trong lĩnh vực này cạnh tranh sòng phẳng với doanh nghiệp truyền thống. Đồng thời, tạo điều kiện để họ thu hút đầu tư, mở rộng hợp tác, quảng bá sản phẩm và tiếp cận nhiều người dùng hơn.

“Họ cũng có thể mở rộng lĩnh vực ngoài công nghệ và tài chính (fintech), đưa tài sản số ứng dụng vào trong các ngành khác. Với doanh nghiệp truyền thống, đây cũng là động lực để tìm hiểu, ứng dụng blockchain, hình thành các sản phẩm tài sản số mới, qua đó tạo nền tảng hình thành một ngành công nghiệp mới trong nước”, ông Tiến đánh giá.

Kỳ vọng là vậy, nhưng việc phát triển thị trường tài sản mã hoá tại Việt Nam cũng gặp không ít thách thức, do thiếu nhân sự đáp ứng đầy đủ yêu cầu chuyên môn.

Báo cáo Thị trường việc làm blockchain Việt Nam 2024 của BlockchainWork cho thấy chỉ 7,8% nhân sự trong ngành có kinh nghiệm làm việc trên 5 năm. Với nhân sự có kinh nghiệm trên 3 năm, con số này là 20,5%. Còn lại là nhân sự trẻ, có kinh nghiệm dưới 1 năm (48,1%) và nhân sự có kinh nghiệm khoảng 1-3 năm (31,4%).

Hơn nữa, yêu cầu phải có kiến thức về mật mã học, khoa học máy tính, tài chính, luật pháp và kinh nghiệm triển khai, vận hành dự án blockchain… khiến việc tìm kiếm nhân sự trở thành thách thức lớn với nhà tuyển dụng. Thậm chí, nhiều dự án blockchain bị chậm tiến độ, hoặc không thể triển khai, do không có đủ nhân lực phù hợp.

Bổ sung, ông Huỳnh Quốc Nam, Giám đốc Phát triển kinh doanh của OKX Global - một trong những sàn giao dịch lớn trên thị trường quốc tế, cho rằng một trong những yêu cầu bắt buộc khi thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hoá là minh bạch về khối lượng giao dịch, tính thanh khoản đến cơ chế bảo chứng tài sản, nhằm tránh tình huống sụp đổ - từng xảy ra với một sàn giao dịch hàng đầu thế giới, vì mang tài sản của nhà đầu tư đi đầu tư chỗ khác, dẫn tới mất khả năng thanh toán…

Muốn vậy, cần có đội ngũ an ninh mạng chuyên trách và quy trình xác thực danh tính (KYC) nghiêm ngặt để định danh khách hàng, hạn chế rủi ro rửa tiền, gian lận.

Xây dựng nguồn nhân lực từ các cơ sở đào tạo đại học

Việc Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua đã mở ra hành lang pháp lý ban đầu, tạo bối cảnh phù hợp để doanh nghiệp, tổ chức giáo dục và Chính phủ phát triển một thế hệ startup và kỹ sư công nghệ blockchain.

Thực tế, trong số 16 dự án lọt vào vòng chung kết cuộc thi “Tìm kiếm Tài năng Blockchain Việt Nam – VietChain Talents 2025” diễn ra gần đây, có không ít dự án được xây dựng bởi các kỹ sư/sinh viên Việt Nam. Trong đó, dự án nền tảng quản lý văn bằng, chứng chỉ quốc gia của của đội KMASC (Học viện Kỹ thuật mật mã) đã gây ấn tượng với không ít khán giả và thành viên ban giám khảo, nhờ khả năng mở rộng và tích hợp đa lĩnh vực trên nền tảng blockchain layer 1.

Với lĩnh vực bảo mật, sự kiện nhóm kỹ sư thuộc công ty Verichains (Việt Nam) giúp sàn giao dịch Bybit tìm ra nguyên nhân sự việc hacker lấy đi số đồng ETH trị giá 1,5 tỉ đô la Mỹ từ ví lạnh của Bybit chỉ sau một ngày làm việc, đã giúp đơn vị nhận được sự công nhận từ ông Ben Zhou - CEO Bybit. Chia sẻ với truyền thông, vị này không ngần ngại sử dụng những cụm từ như: “kiến thức sâu rộng trong lĩnh vực”, “một trong những nhóm chuyên nghiệp nhất trong ngành”.

Đáng lưu ý, dù ra đời từ năm 2017, nhưng Verichains đã hỗ trợ bảo mật cho hơn 200 khách hàng toàn cầu, bao gồm tên tuổi lớn như Binance, Bullish, Galaxy Digital, Polygon, BNB, Aptos, Sui, Kakao, Line Corp.

Hai trường hợp này phần nào cho thấy năng lực làm chủ và phát triển công nghệ cao của người Việt Nam. Ông Nguyễn Lê Thành, nhà sáng lập Verichains, đánh giá Việt Nam luôn là một trong những quốc gia nổi bật với đội ngũ kỹ sư bảo mật có trình độ rất cao so với các quốc gia trong khu vực, với nhiều chuyên gia an toàn thông tin giữ vai trò quan trọng tại các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới. Đáng lưu ý, trong lĩnh vực blockchain, Việt Nam cũng có những đơn vị được xếp vào nhóm hàng đầu toàn cầu về bảo mật Blockchain.

“Các kỹ sư an toàn thông tin vốn đã có nền tảng vững chắc, khi chuyển sang mảng blockchain security hoàn toàn có thể thích nghi nhanh chóng mà không gặp rào cản đáng kể nào”, ông Thành nói và cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành quốc gia có đội ngũ chuyên gia hàng đầu về bảo mật Blockchain

Trước bối cảnh trên, bà Tiên Lê, CEO BlockchainWork, cho rằng cần việc cần sớm là rút ngắn khoảng cách trong đào tạo và yêu cầu thực tế với lĩnh vực blockchain và tài sản mã hoá và khắc phục tình trạng chất lượng đào tạo không đồng đều, do thiếu chương trình đào tạo chính thức.

Hiện số lượng trường đại học và cơ sở giáo dục cung cấp chương trình đào tạo chuyên sâu về blockchain khá ít, với chỉ Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường đại học Kinh tế TPHCM, Trường đại học Thái Nguyên, Tổ chức giáo dục trực tuyến FUNiX… trong khi phần lớn các khóa học chỉ ở mức giới thiệu hoặc tích hợp một phần nhỏ trong các chương trình đào tạo chung.

Bên cạnh đó, sớm hệ thống chuẩn hóa chất lượng đào tạo và có các chứng chỉ được công nhận rộng rãi cho lĩnh vực blockchain, giúp xác định năng lực và trình độ của ứng viên trở nên dễ dàng hơn.