Tăng trưởng trên 10%: bài kiểm tra quan trọng về nội lực và sáng tạo

(KTSG Online) - Khi Quốc hội thông qua mục tiêu tăng trưởng GDP từ 10% trở lên cho năm 2026, Việt Nam không chỉ đặt ra một con số thống kê, mà còn khai mở một hành trình mới, nơi sức bật nội lực của doanh nghiệp, năng lực quản trị, và tư duy đổi mới và sáng tạo sẽ quyết định sự thành công.

Đây là thời điểm mà năng lực sáng tạo, tri thức và kết nối chuỗi giá trị toàn cầu trở thành trọng tâm để đất nước có thể vươn lên vượt bẫy thu nhập trung bình và khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng thế giới.

Tăng trưởng hai con số: Cơ hội và áp lực

Mục tiêu tăng trưởng GDP từ 10% trở lên là một thách thức lớn, phản ánh cả khát vọng và trách nhiệm của Việt Nam trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh.

Ở góc nhìn vĩ mô, TS. Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, nhận định: dù chịu nhiều cú sốc trong giai đoạn 5 năm qua, Việt Nam vẫn duy trì được đà tăng trưởng khá khi nhiều năm đạt trên 6,5% và có thời điểm vượt 8%. "Điều đó phản ánh năng lực nội sinh và sức chống chịu của nền kinh tế ngày càng được củng cố", ông nói.

Theo ông, với nền tảng ổn định vĩ mô, chính trị và niềm tin của nhà đầu tư, triển vọng năm 2026 khả quan, có thể cao hơn năm nay, dù 10% vẫn là thách thức. Động lực tăng trưởng trước hết đến từ xuất khẩu, khi kinh tế toàn cầu được hỗ trợ bởi xu hướng nới lỏng tiền tệ, đặc biệt ở Mỹ. Quan hệ thương mại Việt - Mỹ đang bình thường hóa về thuế, góp phần mở rộng thương mại song phương. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm nay dự kiến đạt 800-850 tỉ đô la Mỹ, phản ánh sức cạnh tranh và niềm tin quốc tế.

Đầu tư công là trụ cột thứ hai, với tiến độ giải ngân cải thiện rõ rệt và nhiều công trình hạ tầng lớn sắp hoàn thành. Đầu tư tư nhân và FDI phục hồi mạnh nhờ tháo gỡ pháp lý và Nghị quyết 68, khơi thông tinh thần doanh nghiệp. Vốn FDI giải ngân tăng, số doanh nghiệp mới và quay lại hoạt động nhiều hơn cho thấy những tín hiệu rất tích cực.

Tiêu dùng nội địa, với tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ tăng 9-11%, tiếp tục là động lực quan trọng. Tuy nhiên, TS. Bình lưu ý rằng tăng trưởng 2026 còn phụ thuộc khả năng kiểm soát rủi ro về chính sách tiền tệ, lạm phát, nợ công và cách thức chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng hiệu quả và bền vững thay vì chỉ mở rộng quy mô.

Nhìn rộng hơn, Việt Nam đang đứng trước cơ hội từ dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu. Các nhà đầu tư FDI tìm kiếm điểm đến thay thế Trung Quốc, tạo điều kiện cho Việt Nam thu hút vốn, công nghệ và kinh nghiệm quản trị. Đây chính là cửa ngõ để khu vực tư nhân Việt bứt phá, nếu doanh nghiệp đủ năng lực tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Khơi dậy nội lực - vai trò trung tâm của khu vực tư nhân

TS. Huỳnh Thanh Điền, đại học Nguyễn Tất Thành, nhận định mục tiêu 10% là khát vọng lớn nhưng khả thi, nếu Việt Nam khai thác đúng các động lực. Theo ông, dòng vốn FDI vẫn đổ mạnh vào Việt Nam nhờ chính trị ổn định, chi phí cạnh tranh và vị trí chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Xuất khẩu duy trì đà mở rộng nhờ mạng lưới FTA rộng khắp, trong khi đầu tư công và tiêu dùng nội địa được đẩy mạnh tạo không gian tăng trưởng cho khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, TS. Điền cảnh báo thách thức lớn là tỷ lệ nội địa hóa thấp và sự liên kết yếu giữa FDI, tư nhân và nhà nước. "Ba dòng chảy này vẫn vận hành như ba dòng tách biệt. Nếu không có cơ chế phối hợp và chia sẻ lợi ích rõ ràng, nền kinh tế sẽ thiếu sức bật nội sinh", ông phân tích.

Theo ông, điều Việt Nam cần lúc này không chỉ là tăng tốc mà còn là tái cấu trúc để phát triển bền vững, dựa trên nền công nghiệp có khả năng tự chủ và kết nối chuỗi giá trị toàn cầu, đặc biệt là "nâng tầm" khu vực tư nhân phát triển.

Đồng quan điểm, ông Lê Mai Hữu Lâm, Tổng giám đốc Công ty CP Sản xuất Thiết bị điện Công nghiệp Cát Vạn Lợi, nhấn mạnh rằng tăng trưởng bền vững phải dựa vào nội lực doanh nghiệp Việt, không thể chỉ dựa vào đầu tư công hay FDI.

Ông Lâm chỉ ra rằng, khu vực tư nhân còn yếu, nhiều tháng xuất khẩu giảm, phần lớn doanh nghiệp vận hành theo kiểu gia đình, thiếu chiến lược dài hạn và năng lực R&D. "Nếu không đầu tư cho khoa học, giáo dục và đổi mới quản trị, rất khó bứt phá", ông chủ Cát Vạn Lợi, doanh nghiệp cung ứng cho nhiều công ty FDI và các dự án hạ tầng metro, sân bay, điện trong và ngoài nước, lưu ý.

Chi phí đất đai và vốn vay cũng là rào cản lớn như giá thuê đất khu công nghiệp ở Củ Chi lên tới 250 đô la/m² cho 50 năm, khiến sản xuất kém cạnh tranh. “Nhiều người chọn đầu tư tài chính thay vì làm nhà máy”, ông dẫn chứng.

Ông Lâm đánh giá cao chương trình đào tạo 10.000 doanh nhân của Chính phủ và Hội Doanh nhân Việt Nam, giúp hình thành đội ngũ lãnh đạo tư duy hiện đại, hiểu luật chơi quốc tế. "Không thể đi thiền thúng mà ra biển lớn. Ông chủ doanh nghiệp phải thay đổi trước thì tổ chức mới thay đổi được", ông nhấn mạnh.

Với TS. Điền, để đạt 10%, chính sách kinh tế cần "kích hoạt" thay vì "kiểm soát", cho phép khu vực tư nhân đầu tư, đổi mới, đồng thời hỗ trợ công nghệ và phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng. Khi dòng lực này cộng hưởng, tư nhân mạnh dạn đầu tư, doanh nghiệp FDI và trong nước liên kết chặt chẽ hơn, tạo sức bật mạnh mẽ cho nền kinh tế.

"Giải phóng" năng lực tăng trưởng

Theo các chuyên gia, chi phí lao động tăng, tài nguyên cạn kiệt và yêu cầu phát triển bền vững buộc Việt Nam phải tìm động lực mới. Thay vì "tăng trưởng theo số lượng", Việt Nam cần hướng tới "tăng trưởng theo chất lượng" bằng cách nâng tỷ lệ nội địa hóa, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, phát triển công nghệ nội sinh và nhân lực chất lượng cao.

Chuyên gia kinh tế TS. Lê Đăng Doanh nhấn mạnh, để vượt giới hạn hiện tại, Việt Nam phải nâng cao năng lực nội tại, phát triển doanh nghiệp trong nước, thúc đẩy chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất.

Các chính sách cải cách hành chính, giảm thủ tục, chống tham nhũng, xây dựng chính phủ điện tử và nền kinh tế số là yếu tố then chốt tạo môi trường kinh doanh minh bạch, hiệu quả hơn. Đồng thời, cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, khuyến khích sáng tạo, đổi mới công nghệ và xây dựng thương hiệu quốc gia để gia tăng giá trị sản phẩm.

Theo ông Phạm Xuân Hồng, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may - Thời trang TPHCM, khu vực tư nhân có thể đóng vai trò then chốt nếu được hỗ trợ đúng hướng. Trong ngành dệt may, tư nhân chiếm 80% quy mô, giữ vai trò chủ lực, nhưng đang chịu áp lực lớn về vốn, chi phí mặt bằng và thuế đất.

Ông Hồng nhấn mạnh: "Nếu Nhà nước hỗ trợ tín dụng ưu đãi, giãn thuế đất, mở rộng hạ tầng, chỉ cần 80% khối tư nhân này phát triển thêm, ngành dệt may hoàn toàn có thể góp phần đáng kể để đạt mục tiêu tăng trưởng 10%”.

Các chuyên gia phân tích rằng, để đạt 10% GDP, tỷ lệ đầu tư phải đạt 40-45% GDP, FDI chiếm 6-10% GDP, xuất khẩu tăng 15%/năm, năng suất lao động tăng 7-9%/năm... Đây là những chỉ tiêu cao, đòi hỏi giải pháp đồng bộ: mở rộng tín dụng, phát triển hạ tầng điện, đường, trạm, hạ tầng kỹ thuật số và hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ.

Ngoài dệt may, các ngành như điện tử, cơ khí, logistics và công nghệ cao cũng cần được ưu tiên, vì đây là những lĩnh vực có thể tạo giá trị gia tăng lớn, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Sự liên kết giữa FDI và doanh nghiệp nội địa trong các ngành này sẽ quyết định mức độ thành công của cú nhảy 10%.

Nhìn tổng thể, Việt Nam cần một hành trình đánh thức sức bật nội lực, nơi ba dòng lực (tư nhân, FDI và nhà nước) được kết nối và cộng hưởng. Khi điều này thành hiện thực, tăng trưởng 10% sẽ trở thành cú nhảy thực chất, phản ánh khả năng sáng tạo, năng lực quản trị và nội lực Việt Nam.

TS. Điền nhấn mạnh kiểm soát dòng tiền đầu cơ và điều tiết vốn quay lại sản xuất - kinh doanh thực. Khi dòng vốn được dẫn đúng hướng, khu vực tư nhân mạnh dạn đầu tư, doanh nghiệp FDI và trong nước gắn kết, sức bật nền kinh tế sẽ được khơi dậy. "Khi các dòng lực cộng hưởng, mục tiêu 10% không còn là giấc mơ xa vời, mà có thể trở thành cú nhảy thực sự của Việt Nam".

Tăng trưởng hai con số là thách thức, nhưng cũng là cơ hội để đổi mới mô hình, phát triển kinh tế tư nhân, thúc đẩy sáng tạo và nâng cao năng suất. Sức bật nội sinh, công nghệ, chất lượng nhân lực và sự liên kết giữa tư nhân, FDI và nhà nước là chìa khóa.

Khi các trụ cột này đồng hành, Việt Nam không chỉ đạt mục tiêu GDP hai con số mà còn đặt nền móng vững chắc cho tăng trưởng bền vững, biến khát vọng thành cú nhảy mạnh mẽ, bứt phá khỏi bẫy thu nhập trung bình.