Thủy sản Việt Nam giữ vững tăng trưởng tại Nhật Bản, Hàn Quốc

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, bức tranh xuất khẩu sang Nhật năm nay có nhiều điểm đáng chú ý. Tôm chân trắng – mặt hàng chiến lược của việt nam – tiếp tục khẳng định vị thế khi đạt 324,1 triệu USD, tăng 15,1%, chiếm hơn 22% tổng kim ngạch trong 10 tháng qua. Theo sau là cá hồi với 224 triệu USD, tăng 9,45% so với cùng kỳ, giữ vững đà tăng ổn định dù cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Đáng chú ý nhất là cá nục, tăng vọt 35,6%, vươn lên nhóm đầu với 116,6 triệu USD. Mức tăng này không chỉ phản ánh năng lực cung ứng của Việt Nam mà còn cho thấy xu hướng rất rõ tại nhật: người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, chuyển sang nhóm sản phẩm bình dân, tiện lợi, dễ chế biến.

Trong khi đó, xuất khẩu cua đạt gần 100 triệu USD, tăng 24,2% so với cùng kỳ, còn tôm sú giảm nhẹ 3,27%, đánh dấu áp lực cạnh tranh ngày càng lớn trong phân khúc truyền thống này.

Theo bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội, các báo cáo từ Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản cho thấy thị trường thủy sản Nhật Bản đang trải qua một giai đoạn “tái cấu trúc” sâu sắc. Tỷ lệ tự cung thủy sản giảm xuống 59% – mức thấp kéo dài, không có dấu hiệu phục hồi. Tiêu thụ bình quân đầu người rơi về 23,2 kg/năm, tiếp tục xu hướng giảm của thập kỷ qua. Nhập khẩu duy trì trên 20 tỷ USD/năm, trở thành trụ cột để Nhật đảm bảo nguồn cung.

Song song đó, sức mua yếu khiến người dân Nhật ưu tiên nhóm sản phẩm giá hợp lý, độ tin cậy cao, và thuận tiện sử dụng trong các bữa ăn gia đình hoặc suất ăn công nghiệp. Điều này lý giải sự thăng hạng của nhóm cá biển phổ thông như cá nục, cá thu, cá trích.

Đặc biệt, các chuỗi bán lẻ Nhật đang siết chặt yêu cầu về chứng nhận bền vững (ASC, MSC) và truy xuất nguồn gốc, buộc nhà cung cấp phải nâng tầm quy trình sản xuất – chế biến.

Bà Hằng cho rằng trong bối cảnh nhu cầu Nhật khó tăng mạnh, cơ hội của Việt Nam lại nằm ở sự dịch chuyển cấu trúc thị trường. Việt Nam có lợi thế lớn về cá biển đại chúng, phù hợp phân khúc đang tăng trưởng. Tôm chân trắng Việt Nam vẫn giữ sức cạnh tranh nhờ chất lượng ổn định và năng lực sản xuất lớn. Khả năng chế biến sâu là “vũ khí” giúp Việt Nam vượt qua nhiều đối thủ trong khu vực khi Nhật ưu tiên sản phẩm tiện lợi. Các nhà nhập khẩu Nhật vốn coi trọng tính ổn định và quan hệ lâu dài, điều mà doanh nghiệp Việt đã xây dựng tốt trong nhiều năm. Những yếu tố này tạo ra dư địa lớn để Việt Nam mở rộng thị phần, đặc biệt ở nhóm sản phẩm đông lạnh, sơ chế và giá trị gia tăng.

Phó Tổng Thư ký Hiệp hội nhận định thị trường Nhật Bản vẫn là một “đấu trường chất lượng cao”, nơi chỉ những doanh nghiệp có khả năng duy trì tiêu chuẩn ổn định mới trụ được. Cạnh tranh từ Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ và Trung Quốc tiếp tục gia tăng, đặc biệt ở tôm và cá biển giá rẻ. Tiêu chuẩn kiểm soát dư lượng cực nghiêm – chỉ cần vài lô hàng vi phạm có thể khiến cả ngành bị siết kiểm. Đồng Yên yếu khiến nhà nhập khẩu ép giá nhiều hơn, thu hẹp biên lợi nhuận. Nhật có xu hướng dịch chuyển sang hàng bền vững – thân thiện môi trường, đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư bài bản vào chứng nhận quốc tế.

Bà Hằng đánh giá dù còn nhiều thách thức, kết quả xuất khẩu sang Nhật trong 10 tháng cho thấy sức bật tốt và sự thích ứng nhanh của doanh nghiệp Việt Nam. Khi nhu cầu Nhật chuyển sang sản phẩm tiện lợi – giá hợp lý – an toàn, Việt Nam đang đứng đúng “vị trí chiến lược” để phục vụ phân khúc này.

Trong thời gian tới, doanh nghiệp cần đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng; dị biệt hóa sản phẩm qua chất lượng và chứng nhận bền vững; mở rộng chuỗi cung ứng cá biển phổ thông; tập trung ổn định chất lượng – yếu tố được thị trường Nhật đánh giá cao nhất. Nếu tận dụng tốt xu hướng này, thủy sản Việt Nam hoàn toàn có thể củng cố vị thế và mở rộng thị phần tại thị trường giàu tiềm năng nhưng đầy thách thức như Nhật Bản.

Việt Nam là thị trường cung cấp lớn thứ 3, chiếm 12,3% về lượng và chiếm 14% về trị giá, đạt 135.900 tấn, trị giá 681 triệu USD trong 10 tháng, tăng 2,9% về lượng và tăng 5,1% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024.

Hiện người dân Hàn Quốc ngày càng ưa chuộng lựa chọn loại thủy sản nhập khẩu lành mạnh như mực, cá, nghệ vì vừa có nhiều chất dinh dưỡng vừa có giá hợp lý. Vì vậy, các doanh nghiệp Việt Nam cần đẩy mạnh những mặt hàng trên. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cần nâng cao chất lượng, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm chế biến sâu, khác biệt để nâng cao khả năng cạnh tranh. Đồng thời, tận dụng tốt những lợi thế từ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc để nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh.