Tiềm năng gia tăng nguồn cung tín chỉ carbon từ rừng trồng

Rừng trồng có tiềm năng cho tín chỉ carbon cao. Ảnh Chu Khôi

Theo Cục Lâm nghiệp, Việt Nam hiện có hơn 14,8 triệu ha rừng,chiếm hơn 42% diện tích đất tự nhiên. Với độ che phủ rừng tương đương 42%, hệsinh thái rừng từ lâu được ví như “lá phổi xanh” của quốc gia. Ngoài giá trịphòng hộ, bảo tồn đa dạng sinh học, rừng còn là “kho lưu trữ” carbon khổng lồ –yếu tố then chốt trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0vào năm 2050.

HOÀN THIỆN KHUNG PHÁP LÝ VÀ CÔNG CỤ MINH BẠCH

Lượng carbon được rừng hấp thụ trong cây rừng và lưu giữtrong rừng chính là “tài sản” có thể chuyển hóa thành tín chỉ carbon, từ đó đemlại nguồn tài chính để tái đầu tư cho bảo vệ và phát triển rừng. Trong nhiềunăm, cộng đồng quốc tế đã khuyến khích các quốc gia đang phát triển tham gia cơchế REDD+ (giảm phát thải do mất và suy thoái rừng, bảo tồn và tăng cường trữlượng carbon). Việt Nam là một trong những nước đi đầu, sớm thiết lập hệ thốngđo đạc, giám sát và thực hiện thí điểm ở nhiều vùng sinh thái.

Một bước ngoặt quan trọng là việc ký Thỏa thuận chi trảgiảm phát thải (ERPA) với Ngân hàng Thế giới, qua đó vùng Bắc Trung Bộ đã bán10,3 triệu tín chỉ carbon, thu về hơn 51 triệu USD vào năm 2023. Đây là lần đầutiên giá trị hấp thụ carbon của rừng Việt Nam được chuyển hóa thành nguồn tàichính thực tế, đánh dấu sự hiện diện của Việt Nam trên thị trường carbon toàn cầu.

Để tạo cơ chế thông thoáng cho việc mua bán tín chỉ carbonrừng, Việt Nam đang gấp rút hoàn thiện công cụ đo đạc, hệ thống dữ liệu minh bạchvà khung pháp lý. Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu,đồng thời xây dựng dự thảo Nghị định về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng.Những bước đi nền tảng này được kỳ vọng tạo cơ sở pháp lý cho việc trao đổi,chuyển nhượng tín chỉ trong nước và quốc tế.

Tuy vậy, để tham gia sâu vào thị trường, ba yếu tố đượccoi là bắt buộc: hệ thống đo đạc – báo cáo – thẩm định (MRV) đạt chuẩn quốc tế;một tổ chức cấp tín chỉ độc lập, có uy tín để được công nhận; và cơ chế chia sẻlợi ích rõ ràng nhằm bảo đảm người giữ rừng, doanh nghiệp trồng rừng có thu nhậpchính đáng.

Theo các chuyên gia, ERPA hiện mới áp dụng cho rừng tựnhiên, trong khi diện tích rừng trồng ở Việt Nam rất lớn – hơn 4,7 triệu ha – vẫnchưa được tính đến. Đây chính là dư địa lớn để mở rộng nguồn cung tín chỉcarbon trong tương lai.

Doanh nghiệp nước ngoài thường mua 20 USD/tín chỉ carbon từ rừng trồng. Trong khi đó, giá tín chỉ từ hạn chế mất rừng thường chỉ dao động 1,2 – 1,6 USD, chưa trừ đi chi phí kiểm kê và tư vấn. Chính vì vậy, rừng trồng mới đang nổi lên như điểm sáng của thị trường”.Ông Trần Quang Minh, Tổng giám đốc Công ty Carbon Credits Vietnam.

Ông Vũ Tấn Phương, Giám đốc Văn phòng Chứng chỉ Quản lý rừng bền vững (Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam), cho biết đến năm 2030, Việt Nam vẫn đóng cửa rừng tự nhiên. Nguồn cung tín chỉ không thể chỉ dựa vào loại rừng này. Rừng trồng mới là tiềm năng thực sự để gia tăng nguồn cung.

Vì vậy, ông Phương cho rằng cần xây dựng phương pháp luận riêng cho rừngtrồng, khuyến khích doanh nghiệp lâm nghiệp và người dân tham gia. Khi đó, rừngtrồng không chỉ mang lại thu nhập từ khai thác gỗ mà còn tạo ra dòng tiền ổn địnhtừ tín chỉ carbon, mở thêm kênh tài chính cho phát triển bền vững.

Đáng chú ý, tín chỉ carbon từ rừng trồng dưới 5 năm tuổi(ARR – trồng mới và phục hồi rừng) được đánh giá có chất lượng cao, hấp thụcarbon mạnh, nên có giá bán vượt trội so với rừng tự nhiên.

Ông Trần QuangMinh, Tổng giám đốc Công ty Carbon Credits Vietnam, cho biết loại tín chỉ nàyđang được nhiều công ty công nghệ nước ngoài quan tâm, với mức giá trung bình20 USD/tín chỉ, cao gấp nhiều lần so với tín chỉ từ REDD+.

BƯỚC TIẾN SỐ HOÁ VÀ MINH BẠCH DỮ LIỆU

Trong tương lai, với cơ chế chia sẻ lợi ích hợp lý, ngườidân sống dựa vào rừng sẽ có thêm thu nhập, từ đó gắn bó hơn với công tác bảo tồn.Đây là động lực quan trọng để hạn chế tình trạng chuyển đổi đất rừng và đảm bảotính bền vững.

Thực tiễn tại Bắc Trung Bộ cho thấy nguồn thu từ tín chỉ carbonđã được cộng đồng địa phương sử dụng để đầu tư cho hạ tầng thiết yếu như đườngnội bản, nhà văn hóa – lợi ích quay trở lại phục vụ trực tiếp đời sống dânsinh.

Một minh chứng khác cho sự chuẩn bị của Việt Nam trong việcphát triển thị trường carbon rừng  là việccấp mã số vùng trồng rừng nguyên liệu. Từ giữa năm 2024, Viện Khoa học Lâm nghiệpViệt Nam, thông qua Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế lâm nghiệp, đã trao chứng nhậnđầu tiên cho các diện tích rừng trồng tại Tuyên Quang.

Trồng cây lim xanh xen canh trong rừng trồng cây keo ở Gia Lai. Ảnh Chu Khôi

Ông Hoàng Liên Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế lâm nghiệp, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, cho biết việc gắnmã số cùng hệ thống quản lý iTwood (hệ thống thông tin quản lý lâm nghiệp, giúptruy xuất nguồn gốc gỗ và các sản phẩm từ gỗ) đã giúp minh bạch hóa thông tin,giảm chi phí chuỗi cung ứng gỗ và tạo nền tảng số hóa dữ liệu rừng trồng trênphạm vi toàn quốc. Đây là yêu cầu bắt buộc trong bối cảnh Việt Nam phải đáp ứngcác quy định quốc tế như VPA/FLEGT hay EUDR. Mã số vùng trồng rừng không chỉthúc đẩy xuất khẩu gỗ, mà còn là tiền đề để kết nối rừng trồng với thị trườngtín chỉ carbon và chứng chỉ quản lý rừng bền vững.

Đối với rừng trồng xen canh, nên khuyến khích trồng cùng loài cây bản địa và gỗ quý như gù hương, lim xanh. Những cây này không chỉ hấp thụ carbon mạnh (10 – 18 tấn/ha/năm) mà còn tạo giá trị kinh tế lớn khi trưởng thành, thậm chí trở thành “di sản xanh” cho các thế hệ sau".Ông Hoàng Liên Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế lâm nghiệp, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam.

Dù tiềm năng lớn, các chuyên gia cũng lưu ý rằng tín chỉcarbon không phải “đích đến cuối cùng”, mà nên được coi như "phần thưởng" cho hoạtđộng trồng rừng bền vững. Với những cánh rừng độc canh, nhất là keo, tràm hayquế, chi phí xác lập tín chỉ thường cao và khó bán. Thay vào đó, nên áp dụng chứngnhận quản lý rừng bền vững FSC để nâng cao giá trị gỗ.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, dự thảo Nghị định về dịchvụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng đang được lấy ý kiến nhân dân. Đây là bước điquan trọng để Việt Nam cụ thể hóa các cam kết quốc tế, đồng thời mở ra cơ hộiphát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững. Tuy nhiên, để Nghị định sau này khi banhành đi vào cuộc sống, cần hoàn thiện quy định về quyền lợi của chủ rừng, cơ chếđo đạc và xác nhận carbon, quyền sở hữu tín chỉ cũng như cơ chế phân chia lợiích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.