Việt Nam - Mỹ: thỏa thuận thuế đối ứng mới 'mở lối' cho các ngành xuất khẩu chủ lực

(KTSG Online) - Việc Việt Nam và Mỹ thống nhất khung Hiệp định thương mại đối ứng không chỉ đánh dấu bước chuyển trong quan hệ kinh tế song phương cân bằng hơn, mà còn mở ra cơ hội cho hàng hóa Việt Nam tận dụng ưu thế thuế quan để mở rộng thị phần tại thị trường Mỹ...

Khung thỏa thuận thương mại với Mỹ là bước tiến quan trọng giúp giảm rủi ro thuế ban đầu, củng cố vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Truyền thông quốc tế đánh giá tích cực về khuôn khổ hiệp định thương mại mới giữa Việt Nam và Mỹ, cho rằng thỏa thuận này mở ra giai đoạn hợp tác cân bằng.

Tín hiệu tích cực, nhưng...

Theo TS. Hồ Quốc Tuấn, Giảng viên cao cấp Đại học Bristol (Anh), khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng Việt Nam - Mỹ là một tín hiệu tích cực cho thương mại Việt Nam.

Theo đó, phía Mỹ sẽ duy trì mức thuế đối ứng 20% như được quy định tại Sắc lệnh Hành pháp số 14257 ngày 2-4 đã được sửa đổi, “đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam”. Đồng thời, phía Mỹ sẽ xác định các sản phẩm trong danh mục nêu tại Phụ lục III của Sắc lệnh Hành pháp số 14356 ngày 5-9 "Điều chỉnh thuế tiềm năng đối với các đối tác có định hướng tương đồng" - để được hưởng mức thuế đối ứng 0%.

"Về cơ bản, đây là các đề xuất tương tự các thỏa thuận với các đối tác khác ở ASEAN như Campuchia, Malaysia và Thái Lan, cho thấy Mỹ không đối xử bất lợi với Việt Nam", TS Tuấn nhận định. Tuy nhiên, đây mới chỉ là thỏa thuận khung, còn nhiều chi tiết kỹ thuật vẫn cần đàm phán trong thời gian tới.

Một trong những “điểm treo” quan trọng là vấn đề xuất xứ hàng hóa. Mỹ chưa đưa ra quyết định dứt khoát về hàng hóa trung chuyển, nguyên nhân một phần có thể là do thiếu nguồn lực và chi phí giám sát cao, đặc biệt trong bối cảnh đóng cửa một phần chính phủ Mỹ.

Bên cạnh đó, Washington đang tăng cường điều tra việc tuân thủ thương mại với các đối tác như Trung Quốc và Anh, để có thể áp thêm thuế khi phát hiện đối tác vi phạm cam kết, làm căn cứ cho họ đánh một loại thuế quan trừng phạt khác. Vì vậy, TS. Tuấn nhấn mạnh rằng không nên cho rằng mọi rủi ro về thuế quan đã được loại bỏ.

Một điểm đáng chú ý khác là việc Tổng thống Mỹ Donald Trump "ghi nhận” đề nghị công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường và xem xét đưa Việt Nam ra khỏi danh sách xuất khẩu chiến lược D1, D3. "Thông tin này vẫn chưa đồng nghĩa với việc Mỹ đã chính thức công nhận, mà mới chỉ là bước “ghi nhận và sẽ phản hồi” trong thời gian tới", TS Tuấn khuyến cáo.

Dù vậy, theo ông, nhìn chung khung thỏa thuận lần này giúp Việt Nam tránh được kịch bản xấu nhất, duy trì hiện trạng xuất nhập khẩu và có cơ hội tận dụng giai đoạn Mỹ hạ nhiệt căng thẳng thương chiến, góp phần đạt mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu hai con số trong thời gian tới. Tuy vậy, các vấn đề về xuất xứ và trung chuyển vẫn là “lá bài” quan trọng trong các vòng đàm phán tiếp theo.

Thuế 20% và cơ hội mở rộng thị trường khi được miễn thuế

Cũng đánh giá Tuyên bố chung giữa hai nước là một tín hiệu tích cực, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cho rằng việc Mỹ xem xét miễn thuế cho một số sản phẩm nhập khẩu từ Việt Nam là bước thuận lợi, bên cạnh việc duy trì mức thuế đối ứng 20% đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam.

Điều này theo vị chuyên gia đến từ Đại học Kinh tế TPHCM sẽ mang lại lợi thế, chẳng hạn như đồ gỗ nội thất của Việt Nam nổi bật về năng lực sản xuất và tay nghề, đặc biệt các sản phẩm thủ công mà các nước khác khó có thể thay thế.

Hiện mức thuế Mỹ áp với một số mặt hàng nội thất Việt Nam 20-25%, và sẽ tăng lên 30-50% vào đầu năm tới. Ông cho rằng mức thuế hợp lý giúp doanh nghiệp duy trì sức cạnh tranh, đồng thời hạn chế tác động tiêu cực tới giá tiêu dùng tại Mỹ.

Các mặt hàng tiềm năng khác cũng có thể hưởng lợi từ mức thuế "trần" 20% hoặc 0% nếu Mỹ thiếu sản phẩm thay thế trong nước. "Đây là cơ hội để Việt Nam tận dụng lợi thế so sánh, đặc biệt ở những mặt hàng mà Việt Nam có khả năng sản xuất nhưng Mỹ chưa chủ động trong nước", ông nói.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Phạm Xuân Hồng, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may thời trang TPHCM, cũng hy vọng rằng Mỹ có thể giảm thuế cho các mặt hàng họ không sản xuất hoặc kém lợi thế cạnh tranh, như may mặc. "Các hội viên và doanh nghiệp dệt may hiện theo dõi sát diễn biến, đánh giá thận trọng nhưng hướng tới triển vọng tích cực. Nếu thuận lợi, doanh nghiệp Việt Nam sẽ mở rộng xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt là các mặt hàng có thế mạnh về giá và chất lượng", ông Hồng nói.

Cơ hội miễn thuế cũng được giới quan sát cho thuộc nhóm hàng nông, thủy hải sản... Trên thực tế, việc Mỹ xem xét đưa một số nhóm hàng hóa của Việt Nam vào diện hưởng thuế suất 0% là một phần của cơ chế đặc biệt của Mỹ về quy chế "đối tác tương đồng". Đây là chính sách nhằm thúc đẩy hợp tác thương mại với những quốc gia có định hướng phát triển tương đồng và sẵn sàng mở cửa thị trường.

Để được xem xét hưởng quy chế này, theo các chuyên gia, Việt Nam cần thể hiện thiện chí và mức độ mở cửa thị trường thực chất, đặc biệt thông qua việc giảm hoặc xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng của Mỹ.

Khi Mỹ đánh giá Việt Nam đáp ứng được các tiêu chí về đối xử thương mại công bằng và tự do hơn, một số nhóm hàng xuất khẩu của Việt Nam có thể được đưa vào diện hưởng thuế suất 0%, song điều đó sẽ phải trải qua quá trình thẩm định và đánh giá kỹ lưỡng.

Về khía cạnh kinh tế, Tuyên bố này sẽ củng cố vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Bởi lẽ, khi được hưởng thuế 0% hàng hóa Việt Nam sẽ có khả năng cạnh tranh hơn trên thị trường Mỹ, đồng thời Việt Nam sẽ trở thành điểm đến đầu tư - kinh doanh hấp dẫn và ổn định hơn cho các nhà đầu tư đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng.

Góc nhìn quốc tế

Các hãng tin lớn như Reuters, Bloomberg hay Tân Hoa xã ngày 26 và 27-10 đồng loạt đưa tin về việc Việt Nam và Mỹ đạt khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng, coi đây là bước tiến đáng kể trong quan hệ kinh tế song phương.

Theo Reuters, mức thuế 20% mới được đánh giá thấp hơn đáng kể so với mức 46% từng được Washington thông báo trước đó, cho thấy cách tiếp cận linh hoạt và thực dụng của chính quyền Mỹ. Bloomberg nhận định chi tiết khuôn khổ thương mại Việt Nam - Mỹ nằm trong loạt thỏa thuận công bố trong chuyến công tác Đông Nam Á của Tổng thống Trump, nhằm dự Hội nghị cấp cao ASEAN, phản ánh chính sách thương mại chủ động với các đối tác khu vực.

Trong khuôn khổ hiệp định, Việt Nam sẽ cung cấp quyền tiếp cận ưu đãi cho hầu hết sản phẩm công nghiệp và nông nghiệp của Mỹ, trong khi Mỹ áp thuế 0% với một số sản phẩm được chọn. Dù danh mục cụ thể chưa được công bố, bản phác thảo đầu tiên của hiệp định là bước quan trọng thúc đẩy tự do hóa thương mại song phương.

Tân Hoa xã nhấn mạnh hiệp định cũng tập trung giải quyết các rào cản phi thuế quan, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại các lĩnh vực ưu tiên như ô tô, thiết bị y tế, dược phẩm và sở hữu trí tuệ. Việt Nam đã đồng ý chấp nhận tiêu chuẩn an toàn và khí thải xe cơ giới của Mỹ, đơn giản hóa thủ tục cấp phép nhập khẩu và tăng cường thực thi quyền sở hữu trí tuệ, thể hiện thiện chí cải thiện môi trường kinh doanh.

Bloomberg nhận định, sự linh hoạt này giúp doanh nghiệp hai nước dễ dàng tiếp cận thị trường của nhau hơn, giảm nguy cơ xung đột thương mại.